Sivil Toplum Siyasal Toplum Ekseninde Hukuk ve İdeal Tip Hukuk Normu

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................... 7

İÇİNDEKİLER ............................................................................................... 9

ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................... 13

KISALTMALAR ......................................................................................... 15

GİRİŞ ............................................................................................................ 17

BÖLÜM 1

SİVİL TOPLUM VE SİYASAL TOPLUM KAVRAMLARININ TARİHİ ÖNEMLİ DÜŞÜNÜRLER VE KAVRAMLARIN BUGÜNKÜ ANLAMLARI

1.1. Sivil Toplum-Siyasal Toplum Kavramlarının Tarihi ......................... 37

1.2. Sivil Toplum-Siyasal Toplum Kavramlarının Oluşum Sürecinde Önemli Filozoflar ve Görüşleri ......................................... 42

1.2.1. Toplumsal Sözleşme Kuramcıları ............................................ 42

1.2.1.1. Thomas Hobbes ................................................................. 42

1.2.1.2. John Locke ........................................................................ 44

1.2.1.3. Montesquieu ...................................................................... 45

1.2.1.4. J.J.Rousseau ...................................................................... 46

1.2.2. Çatışma Kuramcıları ................................................................ 48

1.2.2.1. Hegel ................................................................................. 48

1.2.2.2. Karl Marx .......................................................................... 51

1.2.2.3. Antonio Gramsci ............................................................... 52

1.2.3. A. Tocquiville .......................................................................... 54

1.3. Sivil Toplum ....................................................................................... 55

1.3.1. Birey ve Bireysel (Özel) Alan .................................................. 60

1.3.2. Sivil Toplum Kuruluşları ......................................................... 69

1.4. Siyasal Toplum ................................................................................... 72

10

BÖLÜM 2

SİVİL TOPLUM İLE SİYASAL TOPLUM KESİŞME BÖLGESİNDE HUKUK

2.1. Kamusal Alan ve Kamuoyu ............................................................... 85

2.2. Hukuk ................................................................................................. 92

2.3. Sivil Toplum ve Hukuk İle Bağlantılı Kavramlar .............................. 96

2.3.1. Sivil İtaatsizlik ....................................................................... 101

2.3.2. Sivil Anayasa ......................................................................... 110

2.4. Siyasal Toplum ve Hukuk İle Bağlantılı Kavramlar ........................ 116

2.4.1. Hukuk Devleti ........................................................................ 123

2.4.2. İnsan Hak ve Özgürlükleri ..................................................... 129

2.4.3. Adalet 135

BÖLÜM 3

İDEAL TİP HUKUK NORMU

3.1. Sosyal Bilimlerin Konusu ve İdeal Tip Kavramı ............................. 141

3.1.1. Max Weber'de İdeal Tip Kavramı .......................................... 146

3.1.2. İdeal Tip Kavramının İşlevi ................................................... 150

3.2. İdeal Tip Kavramının Sosyal Bilimlerde Uygulanma Örnekleri .......................................................................................... 153

3.2.1. Kamu Yönetiminde Bürokrasi Kavramı ................................ 154

3.2.2. İktisat Biliminde Tam Rekabet Piyasası Kavramı ................. 155

3.3. İdeal Tip Hukuk Normu ................................................................... 157

3.3.1. Hukuk Normu Belirli ve Anlamı Açık Olmalıdır .................. 161

3.3.1.1. Yazılı Olma ..................................................................... 166

3.3.1.2. Hukuk Normunun Belirsizliğine Yol Açan Haller ............................................................................... 175

3.3.1.2.1. Hukuk Normunun Belirlenemezliği ................................ 175

3.3.1.2.2. Sık Değişen Hukuk Normları .......................................... 177

3.3.1.2.3. Torba Yasalar (Hukuk Normları) .................................... 181

3.3.1.2.4. Norm Enflasyonu ............................................................ 187

11

3.3.1.2.5. Hukuk Normunun “Bağlam”a Atıf Yapması ................... 193

3.3.1.2.6. Hukuk Normunun Belirsiz İfadeler İçermesi .................. 196

3.3.2. Hukuk Normu Toplumun Tamamı Tarafından Meşru Kabul Edilmelidir ....................................................... 203

3.3.2.1. Şekli Meşruiyet ............................................................... 205

3.3.2.2. Toplumsal Meşruiyet ....................................................... 207

3.3.3. Hukuk Normu Düzenlediği Alanı Tam ve Gereği Gibi Düzenlemelidir (Reel-Toplumsal Boyut)....................... 209

3.3.4. Hukuk Normu İnsan Haklarına ve Adalete Uygun Olmalıdır (Ahlaki Boyut) ....................................................... 219

3.4. İdeal Tip Hukuk Normunu Karşılamayan Normların Sonuçları .......................................................................................... 224

3.4.1. Yorum Sorunları .................................................................... 224

3.4.2. Yargısal Aktivizm .................................................................. 232

3.4.3. Heterojen (Adil Olmayan) Uygulama .................................... 237

3.4.4. Hukukun Siyaset ve İdeolojiye Açık Hale Gelmesi ............... 245

SONUÇ ...................................................................................................... 251

KAYNAKÇA ............................................................................................. 259

DİZİN ......................................................................................................... 275

Bu kitabın esasını, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı bölümünde kabul edilen; Sivil

Toplum Siyasal Toplum Ekseninde Hukuk, İdeal Tip Hukuk Normu Üzerinden Kuramsal Bir Analiz adlı Dr. Tezi oluşturmaktadır. Bununla birlikte

kitapta, tezde olmayan eklemeler ve değişiklikler de bulunmaktadır.

Kitabın daha önce basılması söz konusu olabilirse de 2020 yılı sonrasında yaşanan Pandemi süreci ve bizzat yaşadığım 06 Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş depremleri, çalışmada yapmayı düşündüğüm değişiklikler ve

eklemelerin işlenmesini geciktirmiştir.

Kitap Türkiye’nin en önemli sorun alanlarından birisi olan ‘Hukuk’ konusunu sivil toplum ve siyasal toplum kavramlarının ekseninde analiz etmeyi

amaçlamaktadır. Eser bu özelliğinden dolayı; sosyoloji, siyaset, kamu yönetimi ve hukuk gibi birçok disiplini kapsayan disiplinler arası bir çalışmadır.

Ülkemizde hukuk, donanımsızlık yüzünden büyük oranda yasama ve yürütmenin salt normatif bir düzenlemesine indirgendiği için hukuk ve bağlantılı

alanlar olan (tüm katmanları ve aşamalarıyla) yargı, kamu yönetimi, siyaset

ve ekonominin içinde bulunduğu sorunlar yumağı an be an katlanarak artmaktadır. Bu sorunların çözülebilmesi için öncelikle sağlıklı bir sivil toplum

anlayışı ile bunun asli unsuru olan ‘birey’ unsurunun gelişmesi, ardından

bunun uzantısı olan siyasal toplum ve devlet organizasyonu ile aralarında

iletişim görevi görecek bir ‘hukuk’ inşası zorunlu görülmektedir.

Kitap Türkiye’nin kronikleşmiş sorun alanlarından birine yönelik akademik ve kuramsal bir bakış açısı sunmayı hedeflemekle birlikte sade ve

anlaşılır bir ifade tarzıyla, konuyla ilgilenen herkesin yararlanabileceği bir

açıklıkta kaleme alınmıştır. Bununla beraber eserin hatadan ve eksiklikten

uzak olduğu iddia edilemez.

8

Bu vesile ile kitabın basılmasını sağlayan Yetkin Yayınevinin sayın yetkili ve çalışanlarına teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Buna ek olarak kitabın

basılması konusunda bana teşvikleriyle sürekli destek olan oğlum Av. Ahmet Müderrisoğlu’nu da anmadan geçemeyeceğim.

Ümit MÜDERRİSOĞLU

Maltepe/İstanbul