Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Işığında T.C Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) ve Kararları

Ombudsmanlık kurumunu ilk defa 1978 tarihli bir idare hukuku kitabında

karşılaştırmalı olarak incelenmiş haliyle okudum ve öğrendim. 1979 yılında

asistan olduğum günden itibaren de hem lisans hem de yüksek lisans derslerinde geliştirerek anlatmaya başladım.

1997 yılında Adalet Bakanlığı ile İnsan Haklarından Sorumlu Devlet Bakanlığı koordinatörlüğünde kurulan Ombudsmanlık Kanunu Hazırlık Komisyonunda, daha sonraki yıllarda kurulan komisyonların hepsinde görev aldım,

başkanlık yaptım.

Kamu Denetçiliği Kurumunun kurulduğu 2012 yılına kadar tam 15 yıl

sayısını hatırlayamayacağım kadar çok seminer, konferans, panel, sempozyum gibi toplantılarda bu Kurumun önemini ve özellikle ülkemiz için gerekliliğini anlattım veya anlatmaya çalıştım. Hemen hemen herkes bu Kuruma –

daha tam olarak tanımadan, bilmeden, anlamadan – karşıydı. Hiç kimse yapıcı

bir eleştiride bulunmuyor, sadece olumsuz tavır takınıyordu.

Bu arada uluslararası ombudsmanlar toplantılarına, Ombudsmanlık Kanunu Hazırlık Komisyonu başkanı olarak hazırladığımız tasarıyı anlatmak

üzere devamlı dâvet ediliyordum.

Nihayet 2012 yılında Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu faaliyete geçtiğinden bu yana 11 yıldır artık Kurumun görevini, amacını, tavsiye

kararlarını, Türk idarî teşkilâtı üzerindeki etkilerini, en önemlisi de Türk insanına nasıl bir hizmet verdiğini anlatmakla meşgulüm ve çok mutluyum.

Ömrümün tam 16 yılını bu Kurumun Türkiye için, halkımız için sâdece

ne büyük bir ihtiyaç olduğunu aktif olarak açıklamakla geçirdim.

Bugünden sonra da son 11 yıldan beri amacım; Kurumun kamu yararı

düşüncesiyle verdiği cesur, uygar, ileri görüşlü ve kendi görev alanını mümkün olduğunca geniş yorumlayan kararlarını herkese duyurmak, özellikle de

hukukçuların yararlanmasına bu çalışmalarım aracılığıyla katkıda bulunmaktır.

Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun hazırlanması ve yürürlüğe girmesi için geçtiğimiz yıllarda çok emek sarfeden;

X

- İnsan Haklarından Sorumlu Önceki Devlet Bakanı, Adalet Bakanı ve

Millî Savunma Bakanı, 20. ve 21. dönem milletvekili

Sayın Prof. Dr. Hikmet Sami TÜRK’e,

- Önceki Adalet Bakanı ve TBMM Başkanı, 18., 20, 21., 22., 23., 24.

ve 26. dönem milletvekili Sayın Av. Cemil ÇİÇEK’e,

- İnsan Haklarını Araştırma ve İnceleme Komisyonu Önceki Başkanı,

2012-2016 yılları arasında kamu denetçiliği görevi yapan, 19., 20., 21. ve 22.

dönem milletvekili Sayın Av. Mehmet ELKATMIŞ’a,

- Önceki Adalet Bakanı, 17., 18., 19. ve 20. dönem milletvekili Sayın

Av. Oltan M. SUNGURLU’ya

bir hukukçu olarak saygıyla teşekkür ediyorum.

Kurumun uygulamaları ile ilgili tüm sorularımı cevaplandıran Türkiye

Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonu önceki başkanı ve 21., 22., 23. ve

24. dönem (1999-2015) milletvekili, iki dönemden beri kamu denetçiliği yapan çok değerli insan

Sayın Yahya AKMAN’a yardımlarından, bilgilendirmelerinden dolayı

sonsuz teşekkürlerimi burada sunmak isterim.

Bu kitabımı bilgisayar ortamına geçiren, özellikle yabancı kaynakların

orijinal dillerinden İngilizce ve Fransızca olarak kontrollerini yapan, bütün

yazılarımı titizlikle yazan çok değerli insan sevgili Tülin ÖZBAY’a, kitabımı

hazırlarken bana yardımcı olan, karar taramalarında çok emeği geçen

Av. Kadircan Berkay ÇAKIRALP ve Av. Umut Arda APAYDIN’a

sonsuz teşekkür ederim.

Ayrıca Yetkin Yayınevi sahibi ve yöneticisi Sayın Muharrem BAŞER'e,

dizgiyi titizlikle yapan Sayın Arslan MERCAN'a ve diğer personele şükran

duygularımla birlikte teşekkürlerimi sunarım.

Prof. Dr. Zehra ODYAKMAZ

8 Eylül 2023

Çankaya, Ankara

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ....................................................................................................................IX

KISALTMALAR..............................................................................................LXIII

GİRİŞ ........................................................................................................................ 1

BİRİNCİ KISIM

OMBUDSMANLIK

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK OMBUDSMANLIĞIN TANIMI

I. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN TANIMI ....................................... 5

II. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN TARİHÇESİ................................. 7

III. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN NİTELİKLERİ ........................... 11

IV. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN GENEL OLARAK

GÖREVLERİ VE YETKİLERİ .............................................................. 12

V. AVRUPA BİRLİĞİ OMBUDSMANLIK KURUMU ............................ 13

A. Avrupa Ombudsmanlık Kurumu Fikrinin Gelişimi ve

Kuruluşu ......................................................................................... 13

B. Avrupa Ombudsmanlık Kurumunun Görevleri .............................. 14

C. Avrupa Ombudsmanının Amacı ..................................................... 16

Ç. Avrupa Ombudsmanı Seçilebilmek İçin Gereken Şartlar

ve Seçilme Usulü ............................................................................ 16

D. Avrupa Ombudsmanına Başvurma Hakkına Sahip Olanlar............ 17

E. Avrupa Ombudsmanının Çalışma Usulü ........................................ 17

VI. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN GELİŞTİRİLMESİNE

İLİŞKİN AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİNİN

1985 YILINDA KABÛL ETTİĞİ CM/REC (85) 13 SAYILI

TAVSİYE KARARI ............................................................................... 17

VII. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN KORUNMASI VE

GELİŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN 15 – 16 MART 2019

TARİHLİ VENEDİK İLKELERİ ........................................................... 18

XII

A. Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu (Venedik

Komisyonu) .................................................................................... 18

B. Venedik Komisyonunun Kabûl Ettiği İlkeler ................................. 18

VIII. AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİNİN 16 EKİM

2019 TARİHLİ VE CM/REC (2019) 6 SAYILI TAVSİYE

KARARI ................................................................................................. 27

A. 16 Ekim 2019 Tarihli ve CM/Rec (2019) 6 Sayılı Tavsiye

Kararı.............................................................................................. 27

B. 16 Ekim 2019 Tarihli ve CM/Rec (2019) 6 Sayılı Tavsiye

Kararının Eki’nde Yer Alan Ombudsmanlık Kurumunun

Geliştirilmesine Dair İlkeler ........................................................... 31

1. Ombudsmanlık kurumlarının kuruluşu ve temel

özellikleri .................................................................................. 31

a. Göçmenler......................................................................... 32

b. Özgürlüklerinden mahrum bırakılmış kişiler.................... 33

c. Engelliler .......................................................................... 34

ç. Çocuklar............................................................................ 34

d. Yaşlılar.............................................................................. 35

2. Ombudsmanlık kurumlarının temel görevleri ........................... 37

3. İşbirliği ve diyalog .................................................................... 39

IX. AVRUPA KONSEYİ İNSAN HAKLARI YÜRÜTME

KOMİTESİ (THE COUNCIL OF EUROPE STEERING

COMMITTE FOR HUMAN RIGHTS - CDDH)

ÜYELERİNİN KATKILARI İLE SEÇİLEN “ULUSAL İYİ

UYGULAMALAR”................................................................................ 40

A. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Yürütme Komitesine Göre

Ombudsmanlık Kurumunun Kuruluş Şekli ve Temel

Özellikleriyle İlgili İlkeler .............................................................. 40

1. Doğrudan ve kolay erişilebilir ombudsmanlık

kurumlarının varlığı .................................................................. 40

2. Ombudsmanlık kurumu için yasal dayanak .............................. 42

3. Ombudsmanın seçilmesi ve atanması........................................ 42

4. Bağımsız işlem başlatılabilmesi için elverişli bir ortam

sağlanması................................................................................. 43

5. Ombudsmanlığın kurumsal yeterliliği ve idarî

makamlarla işbirliği................................................................... 44

XIII

6. Uygun ve yeterli kaynaklar ....................................................... 45

7. Ombudsmanlık kurumunun korunması ..................................... 46

B. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Yürütme Komitesine Göre

Ombudsmanlık Kurumlarının Temel Görevleri.............................. 46

1. Ombudsmanlık kurumlarının şikâyetler üzerine ve

kendi inisiyatifiyle yaptığı işlemler........................................... 46

2. İnsan haklarının ve temel özgürlüklerin korunması ve

geliştirilmesi.............................................................................. 47

3. Tavsiyelerde bulunmak, idarî veya kanunî reformlar

önermek..................................................................................... 49

4. Tavsiyelerin muhataplarının kanunî olarak

ombudsmanlığa cevap verme zorunluluğu................................ 50

5. Ombudsmanlık kurumuna özel görevler verilmesi ................... 50

C. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Yürütme Komitesine Göre

İşbirliği ve Diyalog ......................................................................... 50

1. Eşdeğer kurumlarla işbirliği...................................................... 50

2. Sivil toplumların ombudsmanlık kurumuna erişimi.................. 51

3. Diğer ulusal insan hakları yapılarıyla işbirliği .......................... 52

4. Uluslararası işbirliği .................................................................. 52

5. Ulusal düzeyde ombudsmanlık kurumları arasında

koordinasyon ve işbirliği........................................................... 53

6. Uluslararası standartların uygulanmasını teşvik etmek ............. 53

X. GENEL DEĞERLENDİRME VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU........................................................ 55

İKİNCİ BÖLÜM

OMBUDSMANLIK KURUMU VE TÜRKİYE

I. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN CUMHURİYET

REJİMİNE KATKISI.............................................................................. 57

A. Cumhuriyet Yurttaşı Kavramı......................................................... 57

B. Ombudsmanın Sağladığı Katılma Ortamı....................................... 59

1. Bağımsız ve güvenilir bir makam ............................................. 60

2. İdarenin içinde olmamakla birlikte ona yakın olan ve

onu etkileyebilen bir makam..................................................... 62

3. Şekilci olmayan bir makam....................................................... 62

XIV

4. Halka açık, gerektiğinde halkla birlikte harekete geçen

bir makam ................................................................................. 63

II. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNUN DİĞER

KURUMLARDAN FARKI ve TÜRKİYE BAKIMINDAN

GEREKLİLİK SEBEPLERİ ................................................................... 64

A. Türkiye’de Güçlü Bir İdarî Yargı Rejiminin Varlığı ve

İşlevi ............................................................................................... 65

1. İdarî yargı denetiminin kapsamı................................................ 65

a. Genel olarak idarî yargı denetimi ..................................... 65

b. Yasama kısıntıları ............................................................. 66

aa. Kavram ve tarihsel süreç.................................................... 66

bb. Türk pozitif hukukunda durum.......................................... 66

aaa. Anayasa gereğince yargı denetimi dışında

tutulan işlemler......................................................... 66

i. Yüksek Askerî Şûra kararları ............................. 66

ii. Hâkimler ve Savcılar Kurulu kararları ............... 68

iii. Türk Silâhlı Kuvvetleri kararları ........................ 68

iv. Spor Federasyonları ile ilgili Tahkim

Kurulu kararları.................................................. 69

v. Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz

şartlaşma ve sözleşmelerine ilişkin

tahkim kurulu kararları....................................... 70

bbb. Kanunlar gereğince yargı denetimi dışında

tutulan işlemler......................................................... 71

i. 6413 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri

Disiplin Kanunu ................................................. 71

ii. Yargıtay Başkanlar Kurulu kararları .................. 73

iii. Danıştay Başkanlar Kurulu kararları .................. 74

c. Yargı kısıntıları (Siyasal tasarruflar, hükümet

tasarrufları) ....................................................................... 76

2. İdarî yargı denetiminin sınırları................................................. 77

a. Genel olarak...................................................................... 77

aa. İdarî yargı denetimi “hukuka uygunluk”

denetimi ile sınırlıdır.......................................................... 78

bb. İdarî yargı denetimi yürütme görevinin yerine

getirilmesini kısıtlayamaz .................................................. 78

XV

cc. İdarî eylem veya işlem niteliğinde ya da idarenin

takdir yetkisini kaldıracak şekilde yargı kararı

verilemez ........................................................................... 81

b. Bağlı yetki ve takdir yetkisi .............................................. 81

aa. Bağlı yetki.......................................................................... 81

bb. Takdir yetkisi..................................................................... 82

aaa. Genel olarak ............................................................. 82

bbb. İdarenin kullandığı takdir yetkisinin

sınırları ..................................................................... 86

i. Eşitlik ilkesine uygunluk.................................... 86

ii. Kamu yararı ve hizmet gereklerine

uygunluk ............................................................ 86

iii. Kanunlara ve Cumhurbaşkanlığı

kararnamelerine uygunluk.................................. 88

iv. Maddî olaya uygunluk (Gerekçenin

gösterilmesi)....................................................... 89

ccc. İdarenin kullandığı takdir yetkisinin idarî

yargı tarafından denetlenmesinin sınırları ................ 91

3. İdarî yargı yerlerinin görevleri .................................................. 92

a. İdarî işlem kavramı ........................................................... 93

b. İdarî eylem kavramı.......................................................... 93

4. İdarî yargının görev alanı dışında kalanlar................................ 94

a. İdarenin idarî nitelikte olmayan işlemleri ......................... 94

b. İdarenin idarî nitelikte olmayan eylemleri ........................ 94

c. İdarenin tutum ve davranışları .......................................... 95

5. İdarî yargı denetiminin Kamu Denetçiliği Kurumu ile

karşılaştırılması ......................................................................... 97

a. Amaç bakımından fark...................................................... 97

b. Kapsam bakımından fark .................................................. 97

B. Türkiye’de Devlet Denetleme Kurulunun Varlığı ve İşlevi............ 97

1. Devlet Denetleme Kurulunun kuruluşu ve yapısı...................... 97

2. Devlet Denetleme Kurulunun görevleri ve yetkileri ................. 99

a. Genel olarak...................................................................... 99

b. Devlet Denetleme Kurulunun görevleri............................ 99

XVI

c. Devlet Denetleme Kurulunun yetkileri........................... 100

3. Devlet Denetleme Kuruluna 2018 yılında getirilen

yenilikler ................................................................................. 100

4. Raporlar................................................................................... 101

5. Devlet Denetleme Kurulunun Kamu Denetçiliği

Kurumu ile karşılaştırılması .................................................... 102

a. Amaç bakımından fark.................................................... 102

b. Kapsam bakımından fark ................................................ 103

c. Üyelerinin göreve geliş şekli bakımından fark ............... 104

ç. Yetkileri bakımından fark............................................... 104

C. Türkiye’de Teftiş Kurullarının Varlığı ve İşlevi........................... 106

Ç. Türkiye’de Kamu Görevlileri Etik Kurulunun Varlığı ve

İşlevi ............................................................................................. 106

1. Kamu Görevlileri Etik Kurulunun tanıtılması......................... 106

2. Kamu Görevlileri Etik Kurulunun görev alanına giren

kurumlar ve personel............................................................... 107

3. Kamu Görevlileri Etik Kurulunun görev alanının

dışında kalan kurumlar ve personel......................................... 107

4. Kamu Görevlileri Etik Kurulu üyelerinin seçimi .................... 107

5. Kamu Görevlileri Etik Kurulunun görevleri ........................... 107

6. Kamu Görevlileri Etik Kuruluna başvuru usulü...................... 108

a. Kurula aleyhinde başvuru yapılacak merciiler................ 108

b. Başvuru hakkına sahip olanlar........................................ 108

c. Başvuru yapılamayacak konular..................................... 108

7. Kamu Görevlileri Etik Kurulunda yapılan inceleme ve

araştırma.................................................................................. 109

8. Kamu Görevlileri Etik Kurulu kararlarının yaptırımı.............. 109

9. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile Kamu Denetçiliği

Kurumunun karşılaştırılması ................................................... 109

a. Amaç bakımından fark.................................................... 109

b. Kapsam bakımından fark ................................................ 110

c. Görev alanına giren kişiler bakımından fark................... 110

ç. Görev bakımından fark ................................................... 111

XVII

d. Harekete geçme şekli bakımından fark........................... 111

e. İncelenecek konular bakımından fark............................. 111

f. Üyelerin göreve getiriliş şekli bakımından fark.............. 112

D. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonunun

Varlığı ve İşlevi ............................................................................ 112

1. Dilekçe Komisyonunun görevleri ........................................... 113

2. Dilekçe Komisyonu tarafından görüşülemeyecek

dilekçeler................................................................................. 114

3. Dilekçe Komisyonunun kararlarının niteliği ........................... 115

4. Dilekçe Komisyonu ile Kamu Denetçiliği Kurumunun

karşılaştırılması ....................................................................... 115

E. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun Varlığı ve İşlevi ....................... 117

1. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun görevleri ............................. 117

2. Hâkimler ve Savcılar Kurulu ile Kamu Denetçiliği

Kurumunun karşılaştırılması ................................................... 118

F. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Varlığı ve

İşlevi ............................................................................................. 120

1. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun amacı............... 120

2. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun görevleri.......... 120

3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ile Kamu

Denetçiliği Kurumunun karşılaştırılması ................................ 121

a. Amaç bakımından fark.................................................... 121

b. Harekete geçme şekli bakımından fark........................... 121

c. Şikâyet konusu edilenler bakımından fark...................... 122

ç. Başvuru konuları bakımından fark.................................. 122

G. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezinin (CİMER) Varlığı

ve İşlevi......................................................................................... 123

1. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezinin (CİMER)

amacı ....................................................................................... 123

2. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezinin (CİMER)

işlevi........................................................................................ 124

3. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezinin (CİMER)

yapısı ....................................................................................... 124

XVIII

4. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezine (CİMER)

başvuru.................................................................................... 126

5. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) ile

Kamu Denetçiliği Kurumunun karşılaştırılması...................... 130

6. Karar örnekleri ........................................................................ 132

III. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNUN TÜRKİYE İÇİN

FAYDALARI........................................................................................ 134

A. Toplumun İdare ile İlişkileri Düzelecektir.................................... 134

B. İdarî Yargının Yükü Azalacaktır................................................... 134

C. Siyasetçilerin, Milletvekillerinin Yükü Azalacaktır...................... 134

Ç. Dilekçe Komisyonunun Yükü Azalacaktır ................................... 134

E. Kurum, Hakkaniyet İlkesine Başvurulacak Durumlarda

Kamuoyu Desteğini Harekete Geçirecektir .................................. 135

F. Kurum Kararları Yargı Yerleri İçin Tamamlayıcı

Niteliğinde Olacaktır..................................................................... 136

G. Kurum Temel Hak Ve Özgürlüklerin Ulusal Düzeyde

Korunmasına Katkı Sunacaktır..................................................... 136

IV. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUN TASLAĞINI

HAZIRLAYAN KOMİSYONLARIN GÖZÖNÜNDE

BULUNDURDUKLARI İLKELER ..................................................... 138

A. Komisyonların Çalışmaları ve Faaliyetleri ................................... 138

B. Hazırlanan Önceki Çalışmaların Âkıbeti ...................................... 144

C. Anayasa Mahkemesinin Kamu Denetçiliği Kurumu

Kanunu’nu iptal eden 25.12.2008 Tarihli ve E.2006/140,

K.2008/185 Sayılı Kararı.............................................................. 145

1. İptal davasının konusu............................................................. 145

2. Dava dilekçesinde öne sürülen hususlar.................................. 145

3. Esasa ilişkin inceleme ............................................................. 146

4. İptal kararı............................................................................... 148

Ç. 2010 Yılında 1982 Anayasası’nda Yapılan Değişiklik ................. 148

1. 1982 Anayasası’nın 74. maddesinin ilk hali............................ 148

2. 1982 Anayasası’nın 74. maddesinin 2010 yılındaki

değişiklikten sonraki hali ........................................................ 150

XIX

V. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNUN TÜRK HUKUK

SİSTEMİ İÇİNDEKİ YERİ .................................................................. 152

A. İdarenin Yargı Yoluyla Denetlenmesi .......................................... 153

1. İdarenin iç hukukta yargı yoluyla denetlenmesi...................... 153

2. İdarenin uluslararası hukukta yargı yoluyla

denetlenmesi............................................................................ 153

B. İdarenin Yargı Dışı Yollarla Denetlenmesi................................... 153

1. İdarî denetim ........................................................................... 153

2. Siyasî denetim......................................................................... 154

3. Kamuoyu denetimi.................................................................. 155

4. Kamu Denetçiliği Kurumunun yaptığı denetim ...................... 156

İKİNCİ KISIM

29 HAZİRAN 2012 TARİHLİ ve 6328 SAYILI KAMU DENETÇİLİĞİ

KURUMU KANUNUNUN AÇIKLANMASI ve DEĞERLENDİRİLMESİ

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL HÜKÜMLER

I. KANUN’UN “AMAÇ” BAŞLIKLI 1. MADDESİ............................... 160

A. Terminoloji ................................................................................... 160

B. “Amaç” Başlıklı 1. Madde Hakkında Genel Açıklama................. 161

1. Kuruma başvuracak kişiler...................................................... 164

2. Kamu hizmetlerinin işleyişi kavramı....................................... 168

3. Bağımsız ve etkin mekanizma kavramı................................... 172

a. “Bağımsızlık” kavramı ................................................... 172

b. “Etkin” kavramı.............................................................. 173

4. Şikâyet mekanizması kavramı................................................. 174

5. İdarenin her türlü eylem ve işlemleri kavramı ........................ 174

a. Eylem tanımı................................................................... 174

aa. İdarenin idarî olmayan eylemleri ..................................... 174

bb. İdarî eylemler................................................................... 175

b. İşlem tanımı .................................................................... 176

aa. İdarenin işlemleri............................................................. 176

XX

bb. İdarî işlemler.................................................................... 178

6. İdarenin tutum ve davranışları................................................. 179

a. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun

Uygulanmasına İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında

Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önceki

eylem ve işlemler ile tutum ve davranışlar

hakkında şikâyet başvurusunu düzenleyen geçici

1. maddesi....................................................................... 180

b. Bir tutum ve davranış biçimi olarak “Mobbing”............. 181

a. Kurumun “Mobbing” başvuruları ile ilgili olarak verdiği

kararlardan örnekler...................................................................... 184

aa. Kurumun “Mobbing” başvuruları ile ilgili olarak

verdiği “tavsiye” kararları................................................ 186

bb. Kurumun “Mobbing” başvuruları ile ilgili olarak

verdiği “kısmen tavsiye kısmen ret” kararları.................. 196

cc. Kurumun “Mobbing” başvuruları ile ilgili olarak

verdiği “ret” kararları....................................................... 201

7. İnsan haklarına dayalı adalet anlayışı...................................... 209

a. İnsan hakları.................................................................... 209

b. Adalet.............................................................................. 210

8. Hukuka ve hakkaniyete uygunluk ........................................... 211

a. Hak, hakkaniyet, nısfet, nasafet kavramları.................... 212

b. Kamu Denetçiliği Kurumunun “hakkaniyet” ile

ilgili kararlarından örnekler ............................................ 216

9. İnceleme, araştırma ve önerilerde bulunma kavramı............... 228

C. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun 1. Maddesinde

Bulunmayan “İyi İdare” Kavramı................................................. 229

1. “İyi idare” kavramının tanımı.................................................. 230

2. İyi idare edilme hakkının gelişmesi ve düzenlendiği

uluslararası belgeler................................................................. 233

a. 2000 tarihli Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı .............. 237

aa. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nın hazırlık

süreci................................................................................ 237

bb. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nın “İyi İdare

Edilme Hakkı” başlıklı 41., “Belgelere Erişim

XXI

Hakkı” başlıklı 42. ve “Ombudsman” başlıklı

43. maddeleri ................................................................... 239

b. 2001 tarihli Avrupa Doğru İdarî Davranış Kanunu

........................................................................................ 240

aa. Avrupa Doğru İdarî Davranış Kanunu’nun

hazırlık süreci .................................................................. 240

bb. Avrupa Doğru İdarî Davranış Kanunu’nun

incelenmesi ...................................................................... 241

c. 2007 Tarihli Avrupa Konseyi Bakanlar

Komitesinin CM/Rec(2007)7 Sayılı Tavsiye

Kararına Ek İyi İdare Kanunu......................................... 242

aa. Tavsiye Kararına Ek İyi İdare Kanununun

hazırlanış süreci ............................................................... 242

bb. Tavsiye Kararına Ek İyi İdare Kanununun

incelenmesi ...................................................................... 243

ç. Avrupa Birliği memurlarına yol gösterecek olan

“Kamu Hizmeti İlkeleri”................................................. 244

aa. Kamu hizmeti ilkelerinin hazırlanış süresi....................... 244

bb. Kamu hizmeti ilkelerinin incelenmesi ............................. 244

aaa. Avrupa Birliğine ve onun vatandaşlarına

bağlılık.................................................................... 245

bbb. Bütünlük................................................................. 245

ccc. Tarafsızlık (Nesnellik)............................................ 245

ççç. Diğerlerine saygı .................................................... 246

ddd. Şeffaflık.................................................................. 246

3. İyi idare edilme hakkının kapsamı .......................................... 246

4. İyi idare edilme hakkının tarafları........................................... 247

5. İyi idare ilkeleri....................................................................... 248

Ç. Avrupa Doğru İdarî Davranış Kanunu’nun “Meşrû

beklentiler, tutarlılık ve bilgilendirme” başlıklı 10.

maddesi ve “Hukukî Belirlilik İlkesi”........................................... 248

1. Hukukî belirlilik ilkesinin (hukukî kesinlik ilkesi)

tanımı ...................................................................................... 248

2. Hukukî belirlilik ilkesi ve benzeri kavramlar.......................... 259

a. Hukukî güvenlik ilkesi.................................................... 259

b. Hukukî öngörülebilirlik ilkesi......................................... 268

XXII

ç. Hukukî istikrar ilkesi ...................................................... 275

d. İdarî istikrar ilkesi........................................................... 275

e. İdareye güven ilkesi........................................................ 281

f. Meşrû amaç (güven) ilkesi.............................................. 283

g. Kazanılmış hakların korunması ilkesi............................. 283

ğ. Haklı beklentilerin korunması ilkesi............................... 287

D. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına

İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte “İyi İdare

İlkesi”nin Düzenleniş Şekli (Yön. md. 1 ve 6) ............................. 294

E. Yönetmeliğin 1. Maddesinde Yer Alan “İyi Yönetim (İyi

İdare) İlkeleri”............................................................................... 295

1. Kanunlara uygunluk (Kanunî idare ilkesi) .............................. 295

a. Kanuna saygı ilkesi......................................................... 296

b. İdarenin kuruluş ve örgütlenmesinde aslî yetkinin

yasama organına ait olması............................................. 296

c. Kanunî dayanak ilkesi..................................................... 297

2. Ayırımcılığın önlenmesi.......................................................... 299

3. Ölçülülük İlkesi....................................................................... 302

4. İdarenin yetkisini kötüye kullanmaması.................................. 307

5. Eşitlik ilkesi............................................................................. 314

6. İdarenin tarafsızlığı ilkesi........................................................ 321

7. İdarenin dürüstlüğü ilkesi........................................................ 328

8. Nezaket ilkesi.......................................................................... 332

9. Şeffaflık ilkesi ......................................................................... 338

10. Hesap verebilirlik ilkesi .......................................................... 341

11. Haklı beklenti ilkesi ................................................................ 348

12. Kazanılmış hakların korunması ilkesi ..................................... 350

13. Dinlenilme hakkı..................................................................... 351

14. Savunma hakkı........................................................................ 353

15.Bilgi edinme hakkı .................................................................. 355

16.İdarenin makûl sürede karar vermesi ...................................... 364

17.İdarenin kararlarının gerekçeli olması..................................... 367

XXIII

18. Karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi........................... 371

19.İdare tarafından verilen kararların geciktirilmeksizin

bildirilmesi .............................................................................. 372

20. Kişisel verilerin korunması (Mahremiyete saygı) ilkesi.......... 377

F. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına

İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte

Sayılmayan İyi İdare İlkeleri ........................................................ 381

1. Açıklık ilkesi ........................................................................... 381

2. Tazmin yükümlülüğü .............................................................. 384

3. Mahkemeye erişim hakkı ........................................................ 386

4. Mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ................................ 391

5. Katılım hakkı........................................................................... 397

G. İyi İdare Edilme Hakkının Türkiye’de Mevzuata ve

Mahkeme Kararlarına Yansıması ................................................. 400

Ğ. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nda Bulunmayan

“Uzlaşmaya Dâvet Etme İmkânı”nın Kuruma Verilmesi ............. 411

1. “İyi idare ilkesi”nin Kamu Denetçiliği Kurumu

Kanunu’na eklenmesi gerekmektedir...................................... 412

a. Kamu Denetçiliği Kurumunun amacı daha iyi

ifade edilmiş olacaktır..................................................... 412

b. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ile

Kamu Denetçiliği Kurumunun arasındaki farklar

ortaya konmuş olacaktır.................................................. 413

aa. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ile

Kamu Denetçiliği Kurumu arasında amaç

bakımından fark............................................................... 414

bb. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ile

Kamu Denetçiliği Kurumu arasında kurumların

işleyişi bakımından fark................................................... 414

cc. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ile

Kamu Denetçiliği Kurumu arasında kapsam

bakımından fark............................................................... 415

c. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile Kamu

Denetçiliği Kurumunun arasındaki fark ortaya

konmuş olacaktır............................................................. 417

XXIV

aa. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile Kamu

Denetçiliği Kurumu arasında amaç bakımından

fark................................................................................... 417

bb. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile Kamu

Denetçiliği Kurumu arasında kurumların işleyişi

bakımından fark............................................................... 418

cc. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile Kamu

Denetçiliği Kurumu arasında kapsam

bakımından fark............................................................... 419

2. Kurum kararlarında “İyi İdare (İyi Yönetim)

İlkesi”nin yer alış şekli............................................................ 420

II. KANUNUN “KAPSAM” BAŞLIKLI 2. MADDESİ ........................... 422

A. Kurumun Kuruluşu ....................................................................... 422

B. Kurumun Görev ve Çalışma Usûllerine İlişkin İlkeler ................. 422

C. Başdenetçi ve Denetçilerin Niteliklerine, Seçilmelerine,

Özlük Haklarına İlişkin Hükümler................................................ 423

Ç. Kurum Personelinin Atanmaları ile Özlük Haklarına

İlişkin Hükümler........................................................................... 423

D. 2. Madde ile İlgili Uygulama Şemaları......................................... 423

1. Kurum Kanunu’na göre organizasyon şeması......................... 423

2. Kurumun “Kamu Denetçiliği Kurumu Teşkilât

Yapısının Oluşturulmasına ve Personelin Çalışma

Usûl ve Esaslarına İlişkin Yönergesi” kapsamında

düzenlenen Kamu Denetçiliği Kurumunun ayrıntılı

organizasyon şeması................................................................ 424

III. KANUNUN “TANIMLAR” BAŞLIKLI 3. MADDESİ....................... 426

A. Kanunun 3. Maddesinin Birinci Fıkrası........................................ 426

1. Bentlerin açıklanması.............................................................. 427

a. Başdenetçi....................................................................... 427

b. Başdenetçilik................................................................... 427

c. Başkanlık ........................................................................ 427

ç. Denetçi............................................................................ 427

d. Genelkurul ...................................................................... 428

e. İdare ................................................................................ 428

aa. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri ............... 431

XXV

bb. Sosyal güvenlik kurumları............................................... 433

cc. Mahallî idareler................................................................ 434

çç. Mahallî idarelerin bağlı idareleri...................................... 436

dd. Mahallî idare birlikleri..................................................... 437

ee. Döner sermayeli kuruluşlar.............................................. 438

ff. Kanunlarla kurulan fonlar................................................ 440

gg. Kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşlar............................... 442

ğğ. Kamu iktisadî teşebbüsleri............................................... 445

aaa. Kamu iktisadî kuruluşları ....................................... 446

bbb. İktisadî devlet teşekkülleri...................................... 447

ccc. Müesseseler............................................................ 448

ççç. Bağlı ortaklıklar...................................................... 449

ddd. İştirakler ................................................................. 450

hh. Diğer kamu işletmeleri..................................................... 451

ıı. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları............... 452

ii. Kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişileri .............. 456

aaa. Ruhsat (İzin) usulü ................................................. 458

bbb. Müşterek emanet usulü........................................... 459

ccc. İltizam usulü........................................................... 460

ççç. İmtiyaz usulü .......................................................... 460

f. Komisyon........................................................................ 461

g. Kurum............................................................................. 463

2. 3. maddenin birinci fıkrası ile ilgili karar örnekleri................. 463

B. Kanunun 3. Maddesinin İkinci Fıkrası.......................................... 463

C. Kanunun “Tanımlar” Başlıklı 3. Maddesi ile Kamu

Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin

Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “Tanımlar”

Başlıklı 3. Maddesinin Karşılaştırılması....................................... 464

1. Kanunda olup Yönetmelikte bulunmayan kavramlar.............. 464

a. Başkanlık ........................................................................ 464

b. Genelkurul ...................................................................... 464

2. Kanunda olmayıp Yönetmelikte bulunan kavramlar............... 465

XXVI

a. Genel sekreter................................................................. 465

b. Genel sekreterlik............................................................. 465

c. Kanun.............................................................................. 465

ç. Şikâyet başvurusu ........................................................... 465

d. Şikâyetçi ......................................................................... 466

e. Uzman............................................................................. 466

f. Uzman yardımcısı........................................................... 466

İKİNCİ BÖLÜM

KURULUŞ, GÖREV ve ÇALIŞMA İLKELERİ

I. KANUNUN “KURULUŞ” BAŞLIKLI 4. MADDESİ ......................... 468

A. 4. Maddenin “Kuruluş”u Düzenleyen Birinci Fıkrası................... 469

1. Birinci fıkranın cümleciklerinin açıklanması .......................... 469

a. Kurumun Türkiye Büyük Millet Meclisi

Başkanlığına bağlı olması hükmünün açıklanması

........................................................................................ 469

b. “Türkiye Büyük Millet Meclisine bağlı ….”

ibaresinin Paris Prensipleriyle çelişip

çelişmediğinin incelenmesi............................................. 470

aa. Paris Prensipleri............................................................... 470

bb. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ve Paris

Prensipleri........................................................................ 471

c. Kurumun kamu tüzel kişiliğini haiz olması .................... 475

ç. Kurumun özel bütçeli olması.......................................... 475

d. Kurumun merkezinin Ankara’da olması......................... 475

2. 4. maddenin birinci fıkrası ile ilgili uygulamalardan

örnekler ................................................................................... 475

B. 4. Maddenin Kurumun Başdenetçilik ve Genel

Sekreterlikten Oluştuğunu Düzenleyen İkinci Fıkrası .................. 476

1. Başdenetçilik ........................................................................... 476

2. Genel Sekreterlik..................................................................... 476

C. 4. Maddenin Kurumda Görev Yapanları Sayan Üçüncü

Fıkrası ........................................................................................... 476

1. Başdenetçi ............................................................................... 477

XXVII

2. Beş denetçi .............................................................................. 477

3. Genel sekreter.......................................................................... 477

4. Diğer personel ......................................................................... 477

Ç. 4. Maddenin “…Büro Açılması” ile İlgili Dördüncü

Fıkrası ........................................................................................... 477

D. 4. Madde ile İlgili Uygulamalardan Örnekler............................... 479

E. Anayasa Mahkemesinin 27.12.2012 tarihinde verdiği

Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun iptali isteminin

esastan reddi kararı ....................................................................... 479

II. KANUNUN “KURUMUN GÖREVİ” BAŞLIKLI 5.

MADDESİ............................................................................................. 483

A. Kanunun 5. Maddesinin Kurumun Görev Alanını

Düzenleyen Birinci Fıkrası ........................................................... 485

1. Yönetmeliğin “Kurumun Görevi”ni düzenleyen 4.

maddesinin birinci fıkrası........................................................ 485

2. Kurumun görevli olduğu konuların açıklanması..................... 486

a. Görev alanı...................................................................... 487

b. “İdarenin işleyişi” kavramı ............................................. 488

c. Kurumun şikâyet üzerine harekete geçmesi.................... 489

ç. İdarenin eylem, işlem, tutum ve davranışları.................. 490

aa. Disiplin cezaları............................................................... 490

bb. Disiplin cezalarının Kamu Denetçiliği Kurumu

tarafından denetlenmesi ................................................... 491

d. İnsan haklarına dayalı adalet anlayışı kavramı ............... 497

e. Hukuka ve hakkaniyete uygunluk kavramı..................... 498

f. Kurumun incelemesi, araştırması ve “öneriler”de

bulunması........................................................................ 498

3. Kanunun 5. maddesinin birinci fıkrası ile ilgili karar

örnekleri .................................................................................. 498

B. Kanunun 5. Maddesinin Kurumun Görev Alanı Dışında

Kalan Alanları Düzenleyen İkinci Fıkrası..................................... 501

1. Bentlerin açıklanması.............................................................. 503

a. (Mülga: 2.7.2008 – KHK /703/110 md.) ........................ 503

b. Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler.......... 503

XXVIII

aa. Yasama işlemleri ............................................................. 503

bb. Yasama organının idarî işlemleri ..................................... 507

c. Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar.............. 515

ç. Türk Silâhlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikli

faaliyetleri....................................................................... 517

2. Yönetmeliğin; Kurumun görev alanı dışında kalan

alanları düzenleyen 4. maddesinin ikinci fıkrası ..................... 519

3. Kanunun 5. maddesinin ikinci fıkrası ile ilgili karar

örnekleri .................................................................................. 519

a. Yasama yetkisinin kullanılmasıyla ilgili karar

örnekleri.......................................................................... 519

b. Türk Silâhlı Kuvvetlerinin faaliyetleri ile ilgili

karar örnekleri................................................................. 519

III. ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE OMBUDSMANLIK KURUMUNUN

YARGI İLE İLİŞKİLERİ...................................................................... 519

A. Yargı Ombudsmanlığının Bulunduğu Ülkeler.............................. 520

B. Yargı Ombudsmanlığının Bulunmadığı, Ancak

Ombudsmanın Yargının Üzerinde Bazı Konular

Bakımından Yetkisinin Bulunduğu Ülkeler.................................. 521

C. Ombudsmanın Yargının Üzerinde Yetkisinin

Bulunmadığı Ülkeler..................................................................... 521

IV. TÜRK HUKUKUNDA YARGI YETKİSİNİN

KULLANILMASI İLE İLGİLİ OLUP KAMU DENETÇİLİĞİ

KURUMUNUN GÖREV ALANINA GİREN KONULAR ................. 523

A. Yargı Organlarının İdarî İşlemleri ................................................ 526

1. Yargı organlarında çalışan idarî personele ilişkin

işlemler.................................................................................... 527

2. Yüksek hâkimlerin disiplin işlemleri ...................................... 530

3. Yargı organlarının iç düzenine ilişkin işlemler ....................... 530

4. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun vermiş olduğu

kararlar .................................................................................... 533

5. Kamu görevlileri hakkında verilen soruşturma izni

kararları ................................................................................... 537

6. Avukatlar hakkında Adalet Bakanı tarafından verilen

soruşturma izni kararları.......................................................... 541

XXIX

7. Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı kararları............................. 542

8. Sayıştay kararları..................................................................... 544

9. Uzun süren yargılama ve uzun tutukluluk halleri.................... 546

10.İcra mahkemelerinin idarî nitelikteki kararları........................ 546

B. Adlî İşlemler ................................................................................. 548

1. Yargı kararlarından önce ve sonra yapılan işlemler ................ 548

a. Yargı kararlarının hazırlığı niteliğindeki işlemler........... 549

b. Yargı kararlarının yerine getirilmesi konusundaki

işlemler ........................................................................... 550

aa. Yargı kararlarının “idare” tarafından yerine

getirilmesi ile ilgili olarak çıkabilecek

uyuşmazlıklar................................................................... 550

bb. Ayrılabilir işlemler........................................................... 564

2. Adlî hizmetlerin örgütlenmesi ve işleyişi konusundaki

işlemler.................................................................................... 565

C. Yargı Organlarının Tutum ve Davranışları................................... 568

1. Yargı organlarının kötü muamele etmeleri.............................. 568

2. Süre ile ilgili durumlar ............................................................ 569

3. İdare ve etik davranış .............................................................. 572

4. Özensizlik................................................................................ 572

V. TÜRK HUKUKUNDA YARGI YETKİSİNİN

KULLANILMASI İLE İLGİLİ OLUP KAMU DENETÇİLİĞİ

KURUMUNUN GÖREV ALANINA GİRMEYEN

KONULAR ........................................................................................... 577

A. Yargı Fonksiyonuna İlişkin İşlemler............................................. 577

1. Çekişmesiz yargı işleri ............................................................ 578

2. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması alanında

hâkim tarafından verilen kararlar ve gecikmesinde

sakınca bulunan hallerde yetkili merciin vermiş

olduğu kararın hâkim tarafından onaylanmasına ilişkin

kararlar .................................................................................... 580

3. Yargı işlemlerinin hazırlayıcısı niteliğinde olan

işlemler.................................................................................... 581

4. Adlî yargı kararlarının yerine getirilmesine ilişkin olan

işlemler.................................................................................... 582

XXX

B. Yargı Fonksiyonuna İlişkin Olmakla Birlikte Her Kararın

Yargısal Nitelikte Sayılamayacağı Durumlar ............................... 583

1. Uzun süren yargılama ve tutukluluk halleri ............................ 583

2. İnfaz hâkimliği ........................................................................ 583

3. İcra-iflâs dairelerinin işlemleri ve icra mahkemesi ................. 584

C. Yüksek Seçim Kurulu Kararları.................................................... 584

1. 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen

Kütükleri Hakkında Kanun'a göre Yüksek Seçim

Kurulunun idarî nitelikteki işlemleri ....................................... 587

2. 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’na göre

Yüksek Seçim Kurulunun idarî nitelikteki işlemleri ............... 590

VI. KANUNUN “BAŞDENETÇİLİK” BAŞLIKLI 6. MADDESİ............. 601

A. Kanunun 6. Maddesinin Başdenetçiliğin Oluşumunu

Düzenleyen Birinci Fıkrası ........................................................... 601

1. Başdenetçi ............................................................................... 601

2. Denetçiler................................................................................ 602

B. Kanunun 6. Maddesinin Kurumun Yönetim ve Temsilini

Düzenleyen İkinci Fıkrası............................................................. 602

1. Kurumun yönetilmesi.............................................................. 602

2. Kurumun temsil edilmesi ........................................................ 602

C. 6. Madde ile İlgili Uygulamalardan Örnekler............................... 602

VII. KANUNUN “BAŞDENETÇİ VE DENETÇİLERİN

GÖREVLERİ” BAŞLIKLI 7. MADDESİ ............................................ 604

A. Kanunun 7. Maddesinin “Başdenetçinin Görevleri”ni

Düzenleyen Birinci Fıkrası ........................................................... 604

1. Bentlerin Açıklaması............................................................... 604

a. Kanunun ve Yönetmeliğin ortak olan maddeleri ............ 604

aa. Kuruma gelen şikâyetleri incelemek, araştırmak

ve idareye önerilerde bulunmak (KDKK. md.

7/f.1/a bendi, Yön. md. 40/f.1/b bendi)............................ 604

bb. Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin

yönetmelikleri hazırlamak (KDKK. md. 7/f.1/b

bendi, Yön. md. 40/f.1/f bendi)........................................ 605

cc. Yıllık raporu hazırlamak (KDKK. md. 7/f.1/c

bendi, Yön. md. 40/f.1/g bendi)....................................... 606

XXXI

çç. Yıllık raporu beklemeksizin gerek gördüğü

konularda özel rapor hazırlamak (KDKK. md.

7/f.1/ç bendi, Yön. md. 40/f.1/ğ bendi)............................ 606

dd. Raporları kamuoyuna duyurmak (KDKK. md.

7/f.1/d bendi, Yön. md. 40/f.1/h bendi)............................ 607

ee. Yokluğunda kendisine vekâlet edecek denetçiyi

belirlemek (KDKK. md. 7/f.1/e bendi, Yön. md.

40/f.1/i bendi) .................................................................. 608

ff. Birisi kadın ve çocuk hakları alanında

görevlendirilmek üzere, denetçiler arasında

işbölümünü düzenlemek (KDKK. md. 7/f.1/f

bendi, Yön. md. 40/f.1/d bendi)....................................... 608

gg. Genel sekreteri ve diğer personeli atamak

(KDKK. md. 7/f.1/g bendi, Yön. md. 40/f.1/j

bendi)............................................................................... 609

ğğ. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak

(KDKK. md. 7/f.1/ğ bendi, Yön. md. 40/f.1/ş

bendi)............................................................................... 610

b. Kanunda olmayıp Yönetmeliğin “Başdenetçinin

görev ve yetkileri”ni düzenleyen 40. maddesinde

yer alan görevler ............................................................. 610

aa. Kurumu yönetmek ve temsil etmek (Yön. md.

40/f.1/a bendi).................................................................. 610

bb. Denetçiler arasında işbirliğini sağlamak ve

uyumlu çalışmalarını gözetmek (Yön. md.

40/f.1/c bendi).................................................................. 610

cc. Denetçilerin görev alanına ilişkin olarak ortaya

çıkan tereddütleri gidermek (Yön. md. 40/f.1/ç

bendi)............................................................................... 611

çç. Gerek gördüğünde şikâyet başvurusunu bizzat

sonuçlandırmak (Yön. md. 40/f.1/e bendi) ...................... 611

dd. Kurumun faaliyetleri hakkında açıklama yapmak

(Yön. md. 40/f.1/ı bendi) ................................................. 612

ee. Bilirkişi görevlendirmek ve tanık ya da ilgili

kişileri dinlemek (Yön. md. 40/f.1/l bendi)...................... 612

ff. İhtiyaç duyulan iş ve konularla ilgili olarak

kamu kurum ve kuruluşlarındaki personelin

geçici olarak görevlendirilmesini istemek (Yön.

md. 40/f.1/m bendi) ......................................................... 613

gg. İnceleme ve araştırma konusuyla ilgili olarak

idareden bilgi ve belge istemek (Yön. md.

40/f.1/n bendi) ................................................................. 613

XXXII

ğğ. İnceleme ve araştırma konusuyla ilgili olan

devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeleri

yerinde incelemek veya görevlendireceği

denetçiye inceletmek (Yön. md. 40/f.1/o bendi).............. 613

hh. 22. madde kapsamında yerinde inceleme ve

araştırma yapmak (Yön. md. 40/f.1/ö bendi) ................... 614

ıı. İstenen bilgi ve belgeleri vermeyenler hakkında

ilgili merciden soruşturma açılmasını istemek

(Yön. md. 40/f.1/p bendi) ................................................ 614

ii. Gerekli görülen yerlerde büro açılmasına karar

vermek (Yön. md. 40/f.1/r bendi) .................................... 616

jj. Kurumun görev alanıyla ilgili olarak uluslararası

işbirliğine ilişkin çalışmaları yürütmek (Yön.

md. 40/f.1/s bendi)........................................................... 616

2. Yönetmeliğin “Uluslararası İşbirliği” başlıklı 50.

maddesi ................................................................................... 616

3. Kanunun 7. maddesinin birinci fıkrasının

değerlendirilmesi..................................................................... 617

a. Başdenetçinin re’sen inceleme başlatma

yetkisinin bulunmaması .................................................. 617

aa. Başdenetçiye re’sen inceleme yetkisi verilmesi

zorunluluğunun sebepleri................................................. 618

bb. Kişisel menfaat ilişkisinin aranmayacağı

durumlar .......................................................................... 620

b. Başdenetçinin dava açma ve açılan davaya

katılma yetkisinin bulunmaması ..................................... 621

c. Başdenetçinin tarafları uzlaşmaya davet etme

yetkisinin bulunmaması .................................................. 621

ç. Kurumun kadın ve çocuk hakları ile ilgili

çalışmalarının ve uygulamalarının

değerlendirilmesi ............................................................ 622

aa. Kadın haklarıyla ilgili yapılan çalışmalar ........................ 622

bb. Çocuk haklarıyla ilgili yapılan çalışmalar........................ 625

4. Kanunun 7. maddesinin birinci fıkrası ile ilgili

Kurumun kararlarından ve uygulamalardan örnekler.............. 627

aa. Kurumun kadın hakları alanında verdiği

kararlardan örnekler......................................................... 627

bb. Kurumun çocuk hakları alanında verdiği

kararlardan örnekler......................................................... 630

XXXIII

cc. Kurumun “yoksulluk nafakası” konusunda

yaptığı çalışmalar ve verdiği kararlardan

örnekler............................................................................ 636

B. Kanunun 7. Maddesinin “Denetçilerin Görevleri”ni

Düzenleyen İkinci Fıkrası............................................................. 644

1. Bentlerin açıklanması.............................................................. 645

a. Kanunun ve Yönetmeliğin ortak olan maddeleri ............ 645

aa. Bu Kanunda verilen görevlerin yapılmasında

başdenetçiye yardımcı olmak (KDKK. md.

7/f.2/a bendi, Yön. md. 41/f.1/h bendi)............................ 645

bb. Başdenetçi tarafından verilen görevleri yapmak

(KDKK. md. 7/f.2/b bendi, Yön. md. 41/f.1/ı

bendi)............................................................................... 645

b. Kanunda olmayıp Yönetmeliğin “Denetçilerin

görev ve yetkileri”ni düzenleyen 41. maddesinde

bulunan görevler............................................................. 645

aa. Görevlendirildikleri konu veya alanlara ilişkin

şikâyetleri incelemek, araştırmak ve

başdenetçiye önerilerde bulunmak (Yön. md.

41/f.1/a bendi).................................................................. 645

bb. İnceleme ve araştırma konusuyla ilgili olarak

idareden bilgi ve belge istemek (Yön. md.

41/f.1/b bendi) ................................................................. 646

cc. İstenen bilgi ve belgeleri vermeyenler hakkında

ilgili merciden soruşturma açılmasını istemek

(Yön. md. 41/f.1/c bendi)................................................. 646

çç. Gerek gördüğü konularda özel rapor hazırlamak

ve başdenetçiye sunmak (Yön. md. 41/f.1/ç

bendi)............................................................................... 646

dd. Başdenetçi tarafından görevlendirilmesi halinde

Kurumun faaliyetleri hakkında açıklama yapmak

(Yön. md. 41/f.1/d bendi) ................................................ 647

ee. Bilirkişi görevlendirmek ve tanık ya da ilgili

kişileri dinlemek (Yön. md. 41/f.1/e bendi)..................... 647

ff. Başdenetçi tarafından görevlendirilmesi halinde

devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeleri

yerinde incelemek (KDKK. md. 18/f.2, Yön.

md. 23/f.2) ....................................................................... 648

gg. Yönetmeliğin 22. maddesi kapsamında yerinde

inceleme ve araştırma yapmak......................................... 648

ğğ. Başdenetçiye yokluğunda vekâlet etmek ......................... 649

XXXIV

2. 7. maddenin ikinci fıkrası ile ilgili uygulamalardan

örnekler ................................................................................... 650

VIII. KANUNUN “ÇALIŞMA İLKELERİ” BAŞLIKLI 8.

MADDESİ............................................................................................. 652

A. Kanunun 8. Maddesinin Başdenetçinin İşbirliğini ve

Uyumu Sağlaması ile İlgili Birinci Fıkrası ................................... 652

1. Başdenetçinin denetçiler üzerindeki yetkisi ............................ 652

2. Başdenetçinin yardımcılarını kendisinin seçmesi

halinde sorun çözülebilir mi? .................................................. 659

B. 8. Maddenin Denetçilerin Tek Başlarına Çalışacaklarını

Öngören İkinci Fıkrası.................................................................. 661

C. 8. Maddenin Elektronik Ortam ve İletişim Araçlarının

Kullanılmasıyla İlgili Üçüncü Fıkrası........................................... 663

Ç. 8. Maddenin Yönetmeliklerle Belirlenecek Konuları

Düzenleyen Dördüncü Fıkrası ...................................................... 665

D. İşbölümüne Esas Olan Konu veya Alanlar (Yön. md. 44)............ 665

1. Yönetmeliğin 44. maddesinin birinci fıkrası ........................... 665

2. Yönetmeliğin 44. maddesinin ikinci fıkrası ............................ 666

3. Yönetmeliğin 44. maddesinin üçüncü fıkrası.......................... 667

E. İşbölümüne İlişkin İlkeler (Yön. md. 45) ..................................... 667

F. Başdenetçi ve Denetçilerin Çalışma Esasları (Yön. md.

46)................................................................................................. 667

1. Yönetmeliğin 46. maddesinin denetçilerin tek

başlarına çalışmalarıyla ilgili birinci fıkrası............................ 667

2. Yönetmeliğin 46. maddesinin ikinci fıkrası ............................ 668

3. Yönetmeliğin 46. maddesinin üçüncü fıkrası.......................... 668

4. Yönetmeliğin 46. maddesinin dördüncü fıkrası ...................... 669

5. Yönetmeliğin 46. maddesinin beşinci fıkrası .......................... 670

6. Yönetmeliğin 46. maddesinin altıncı fıkrası ........................... 670

IX. KANUNUN “GENEL SEKRETERLİĞİN OLUŞUMU VE

GÖREVLERİ” BAŞLIKLI 9. MADDESİ ............................................ 672

A. Kanunun 9. Maddesinin Genel Sekreterliğin Hizmetleri

ile Oluşumunu Düzenleyen Birinci Fıkrası (Yön. md.

42/f.1) ........................................................................................... 673

XXXV

B. Kanunun 9. Maddesinin Genel Sekreterliğin Görevlerini

Düzenleyen İkinci Fıkrası (Yön. md. 42/f.2)................................ 673

1. Bentlerin açıklanması.............................................................. 673

a. Genel sekreterliğin Yönetmelikte sayılmayan

yalnızca Kanunda yer alan görevleri............................... 673

b. Genel sekreterliğin Kanunda ve Yönetmelikte

aynı şekilde düzenlenmiş görevleri................................. 673

aa. Kurumun büro işlerini yürütmek (KDKK. md.

9/f.2/a bendi, Yön. md. 42/f.2/a bendi)............................ 673

bb. Kurumun arşiv hizmetlerini yürütmek (KDKK.

md. 9/f.2/b bendi, Yön. md. 42/f.2/h bendi)..................... 673

cc. 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî

Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 22.12.2005

tarihli ve 5436 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve

Kontrol Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun

Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik

Yapılması Hakkında Kanunun 15. maddesi ve

diğer mevzuatla malî hizmetler birimi ve strateji

geliştirme birimlerine verilen görevleri yapmak

(KDKK. md. 9/f.2/ç bendi, Yön. md. 42/f.2/j

bendi)............................................................................... 674

çç. Personelin izin ve emeklilik işlemlerini

yürütmek (KDKK. md. 9/f.2/d bendi, Yön. md.

42/f.2/ğ bendi) ................................................................. 675

dd. Kurumda çalışan personelin özlük işleriyle

sağlık ve sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek

(KDKK. md. 9/f.2/e bendi, Yön. md. 42/f.2/d

bendi)............................................................................... 675

ee. Kurumun görev alanıyla ilgili hususlarda bilişim

sisteminin kurulmasını sağlamak (KDKK. md.

9/f.2/f bendi, Yön. md. 42/f.2/m bendi)........................... 675

ff. Kanunlarla verilen veya başdenetçilik tarafından

verilen diğer işleri yapmak (KDKK. md. 9/f.2/g

bendi, Yön. md. 42/f.2/s bendi) ....................................... 675

c. Genel sekreterliğin Kanunda sayılmayan yalnızca

Yönetmelikte yer alan görevleri (Yön. md.

42/f.2/b bendi)................................................................. 675

aa. Şikâyet başvurularının kayıt işlerini yürütmek ................ 675

bb. Kurumun insan gücü plânlaması ve personel

politikası ile ilgili çalışmaları yapmak, personel

sisteminin geliştirilmesi için başdenetçiye

teklifte bulunmak (Yön. md. 42/f.2/c bendi).................... 676

XXXVI

cc. Genel sekreterlikte görev yapan personelin sevk

ve idaresini sağlamak (Yön. md. 42/f.2/ç bendi) ............. 676

çç. Kurum personelinin atama, nakil ve terfi

işlemlerini yürütmek (Yön. md. 42/f.2/e bendi)............... 676

dd. Kurumun eğitim plânını hazırlamak, uygulamak

ve değerlendirmek (Yön. md. 42/f.2/f bendi)................... 676

ee. Hizmetiçi eğitim, kurs ve benzeri yerlere

katılacak Kurum personelini görevlendirmek ve

malî haklarının ödenmesine ilişkin işlemlerini

yürütmek (Yön. md. 42/f.2/g bendi) ................................ 676

ff. Genel evrak faaliyetlerini düzenlemek ve

yürütmek (Yön. md. 42/f.2/ı bendi) ................................. 676

gg. Kararların ve raporların otomasyonunu sağlamak

ve bunları arşivlemek (Yön. md. 42/f.2/i bendi).............. 677

ğğ. Kurumun taşınır ve taşınmazlarına ilişkin

işlemleri ilgili mevzuat çerçevesinde yürütmek

(Yön. md. 42/f.2/k bendi) ................................................ 677

hh. Bütçenin harcanması konusunda başdenetçiye

bilgi vermek (Yön. md. 42/f.2/l bendi) ............................ 677

ıı. Kurum bilgi mimarîsinin hazırlanması, veri

tabanlarının kurulması, güncellenmesi ve

arşivlenmesi çalışmalarını yapmak (Yön. md.

42/f.2/n bendi) ................................................................. 677

ii. Kurumun sivil savunma ve seferberlik

hizmetlerini plânlamak ve yürütmek (Yön. md.

42/f.2/o bendi) ................................................................. 677

jj. Kurumun basın ve halkla ilişkiler ile tanıtım

faaliyetlerini yürütmek (Yön. md. 42/f.2/ö

bendi)............................................................................... 677

kk. Protokol işlerini düzenlemek (Yön. md. 42/f.2/p

bendi)............................................................................... 678

ll. Kurumun idarî, malî ve teknik işlerini yürütmek

(Yön. md. 42/f.2/r bendi)................................................. 678

2. 9. maddenin ikinci fıkrasıyla ilgili uygulamalar...................... 678

X. KANUNUN “BAŞDENETÇİ VE DENETÇİLERİN

NİTELİKLERİ” BAŞLIKLI 10. MADDESİ ........................................ 679

A. 10. Maddenin “Başdenetçi veya Denetçi Seçilebilmek

İçin Aranan Şartlar”ı Düzenleyen Birinci Fıkrası......................... 679

1. Bentlerin açıklanması.............................................................. 679

XXXVII

a. Türk vatandaşı olmak (KDKK. md. 10/f.1/a

bendi).............................................................................. 679

b. Başdenetçi ve denetçiler için “yaş” şartını

düzenleyen birinci fıkranın (b) bendi (KDKK. md.

10/f.1/b bendi)................................................................. 681

aa. Asgarî yaş şartı ................................................................ 682

bb. Azamî yaş şartı yoktur..................................................... 683

cc. Yaş konusunun “Emeklilik” başlıklı 33. madde

ile birlikte incelenmesi..................................................... 685

c. Başdenetçi ve denetçiler için “eğitim” şartını

düzenleyen birinci fıkranın (c) bendi.............................. 687

ç. Adayın belli yerlerde ve en az on yıl çalışmış

olması şartını koyan birinci fıkranın (ç) bendi................ 689

aa. Adayın çalışmış olduğu sektör......................................... 689

bb. Mesleği ile ilgili çalışmış olmak şartının

eklenmesi gerekliliği........................................................ 690

d. Kamu haklarından yasaklı olmamak şartını koyan

birinci fıkranın (d) bendi................................................. 691

e. Başvuru sırasında “herhangi bir siyasî partiye üye

olmamak” şartını düzenleyen birinci fıkranın (e)

bendi ............................................................................... 694

f. Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiş bulunan bazı

suçlardan mahkûm olmamak şartını düzenleyen

birinci fıkranın (f) bendi ................................................. 695

aa. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ikinci

kitabının birinci kısmının bir ve ikinci

bölümündeki suçlardan mahkûm olmamak...................... 699

bb. Devletin güvenliğine karşı suçlardan mahkûm

olmamak .......................................................................... 700

cc. Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı

suçlardan mahkûm olmamak ........................................... 700

çç. Millî savunmaya karşı suçlardan mahkûm

olmamak .......................................................................... 702

dd. Devlet sırlarına karşı suçlardan ve casusluk

suçlarından mahkûm olmamak ........................................ 702

ee. Yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı

suçlardan mahkûm olmamak ........................................... 703

ff. Zimmet suçundan mahkûm olmamak .............................. 704

XXXVIII

gg. İrtikâp suçundan mahkûm olmamak ................................ 706

ğğ. Rüşvet suçundan mahkûm olmamak................................ 707

hh. Hırsızlık suçundan mahkûm olmamak............................. 709

ıı. Dolandırıcılık suçundan mahkûm olmamak .................... 712

jj. Güveni kötüye kullanma suçundan mahkûm

olmamak .......................................................................... 714

kk. Hileli iflâs suçundan mahkûm olmamak.......................... 715

ll. İhaleye fesat karıştırma suçundan mahkûm

olmamak .......................................................................... 716

mm. Edimin ifasına fesat karıştırma suçundan

mahkûm olmamak ........................................................... 717

nn. Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini

aklama suçundan mahkûm olmamak ............................... 719

oo. Kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak ...................... 720

2. Uygulama ................................................................................ 723

XI. KANUNUN “ADAYLIK VE SEÇİM” BAŞLIKLI 11.

MADDESİ............................................................................................. 725

A. Görev Süresinin Bitmesiyle İlgili Birinci Fıkra ............................ 727

B. Aday Adaylarının Başvuru Usulünü Düzenleyen İkinci

Fıkra.............................................................................................. 728

C. Karma Komisyonun Başdenetçi Aday Adayı Olmak

İsteyenler Arasından Başdenetçi Adaylarını Seçmesini

Düzenleyen Üçüncü Fıkra............................................................. 728

Ç. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genelkurulunun

Başdenetçiyi Seçmesini Düzenleyen Dördüncü Fıkra .................. 729

D. Başdenetçinin Seçilme Usulünü Düzenleyen Beşinci

Fıkra.............................................................................................. 729

E. Denetçilerin Seçimini Düzenleyen Altıncı Fıkra .......................... 730

1. Denetçilerin seçilme şekli (oy oranları) .................................. 730

2. “Başdenetçi yardımcılarını kendisi seçmelidir” görüşü .......... 732

F. Seçimlerin Süreleriyle İlgili Yedinci ve Sekizinci Fıkralar .......... 733

XII. KANUNUN “BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK”

BAŞLIKLI 12. MADDESİ.................................................................... 740

A. Kanunun 12. Maddesinin Bağımsızlığı Düzenleyen

Birinci Fıkrası ............................................................................... 740

XXXIX

B. 12. Maddenin Tarafsızlığı Düzenleyen İkinci Fıkrası................... 744

C. Yönetmeliğin “Bağımsızlık ve tarafsızlık” başlıklı 47.

Maddesi......................................................................................... 745

Ç. Yönetmeliğin Şikâyetlerinin İncelenmeyeceği Kişileri

Sayan 47. Maddesinin Üçüncü Fıkrası ......................................... 746

D. Yönetmeliğin 47. Maddesinin Siyasî Partilere Üye

Olunamayacağına Dair Dördüncü Fıkrası..................................... 746

E. Kamu Denetçiliği Kurumunun Denetlenebilirliği ve

Bağımsızlık Niteliği...................................................................... 746

1. Kurumun Malî Açıdan Denetlenmesi...................................... 747

2. Kurumun Kararlarının Denetlenmesi ...................................... 747

a. Kurumun Kararlarının, Bir Üst Makam

Tarafından Denetlenmesi................................................ 747

b. Kurumun Kararlarının, Yine Kurum Tarafından

Denetlenmesi .................................................................. 748

c. Kurumun Kararlarının, Yargı Organı Tarafından

Denetlenmesi .................................................................. 748

XIII. KANUNUN “ANDİÇME” BAŞLIKLI 13. MADDESİ ....................... 750

XIV.KANUNUN “GÖREV SÜRESİ” BAŞLIKLI 14. MADDESİ ............. 753

A. 14. Maddenin “Görev Süresi”ni Düzenleyen Birinci

Fıkrası ........................................................................................... 753

B. 14. Maddenin “Süresi Bitmeden Görevden Ayrılma”yı

Düzenleyen İkinci Fıkrası............................................................. 755

C. 14. Maddenin İkinci Kez Seçilebilmeyi Düzenleyen

Üçüncü Fıkrası.............................................................................. 755

Ç. 14. Maddenin Başdenetçi veya Denetçiliğe Seçilenlerin

Eski Görevleriyle İlişiklerinin Kesilmesini Düzenleyen

Dördüncü Fıkrası .......................................................................... 756

1. Kamu görevlilerinin durumu................................................... 756

2. Yüksek mahkeme üyesiyken seçilenlerin durumu .................. 756

3. Hâkim sınıfından olup da yüksek hâkimlik tazminatını

almaya başladıktan sonra seçilenlerin durumu........................ 756

4. Üniversiteden gelen personelin durumu.................................. 757

XV. KANUNUN “GÖREVDEN ALINMA VE GÖREVİN SONA

ERMESİ” BAŞLIKLI 15. MADDESİ .................................................. 758

XL

A. 15. Maddenin Seçilme Niteliklerini Kaybeden Başdenetçi

ve Denetçilerin Görevlerinin Sona Ermesi Usulünü

Düzenleyen Birinci Fıkrası ........................................................... 758

B. 15. Maddenin Seçilmeye Engel Suç Nedeniyle Başdenetçi

ve Denetçiler İçin Uygulanacak Usulü Düzenleyen İkinci

Fıkrası ........................................................................................... 759

XVI.KANUNUN “BAŞDENETÇİ VE DENETÇİLERİN MALÎ VE

SOSYAL HAKLARI” BAŞLIKLI 16. MADDESİ .............................. 761

A. Başdenetçinin Malî ve Sosyal Hakları.......................................... 761

B. Denetçilerin Malî ve Sosyal Hakları............................................. 762

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KURUMA BAŞVURU ve YAPILACAK İŞLEMLER

I. KANUNUN “BAŞVURU VE USULÜ” BAŞLIKLI 17.

MADDESİ............................................................................................. 764

A. Kurum Kanunu’nun 17. Maddesinin Gerçek ve Tüzel

Kişilerin Başvuracağını Düzenleyen Birinci Fıkrası..................... 767

1. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun

Uygulanmasına İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında

Yönetmelik’in “menfaat ihlâli”nin aranacağı halleri

belirten 7. maddesinin birinci cümlesi..................................... 767

2. Yönetmeliğin “menfaat ihlâli”nin aranmayacağı

halleri sayan 7. maddesinin ikinci cümlesi.............................. 771

a. İnsan hakları, temel hak ve özgürlükler.......................... 771

b. Kadın hakları ve çocuk hakları ....................................... 776

c. Kamuyu ilgilendiren genel konular ................................ 778

3. Şikâyet başvurusunun gizliliği (KDKK. md. 17/f.1,

Yön. md. 16) ........................................................................... 779

B. 17. Maddenin Başvuru Usulünü Düzenleyen İkinci

Fıkrası ........................................................................................... 780

1. Şikâyet başvurusunun yapılış şekli.......................................... 783

a. Kurum Kanunu (md. 17/f.2) başvuru dilekçesinde

bulunacak hususları gerçek ve tüzel kişiler

bakımından şöyle belirlemiştir:....................................... 783

aa. Gerçek kişilerin dilekçelerinde bulunması

gereken hususlar .............................................................. 783

XLI

bb. Tüzel kişilerin dilekçelerinde bulunması gereken

hususlar............................................................................ 783

b. Yönetmeliğe göre şikâyet başvurusu formunda

bulunması gereken hususlar............................................ 784

aa. Şikâyetçinin gerçek kişi olması halinde başvuru

formunda bulunması gereken hususlar (Yön. md.

9/f.5/a bendi).................................................................... 784

bb. Şikâyetçinin tüzel kişi olması halinde başvuru

formunda bulunması gereken hususlar (Yön. md.

9/f.5/b bendi) ................................................................... 785

2. Kuruma yapılacak başvurunun dili.......................................... 785

a. Kanuna göre başvuru Türkçe dilekçe ile yapılır ............. 785

b. Yönetmeliğe göre başka bir dildeki başvuru kabûl

edilebilir (Yön. md. 8/f.1)............................................... 786

3. Kanuna ve Yönetmeliğe göre şikâyet dilekçesinin

verileceği yerler ve gönderiliş usulü (KDKK. md.

17/f.2 ve 5, Yön. md. 8/f.2 ve 3) ............................................. 787

a. Şikâyet dilekçelerinin verileceği, gönderileceği

yerler............................................................................... 787

b. Elektronik ortamda şikâyet (Yön. md. 10)...................... 788

c. Şikâyetin kanunî temsilci veya vekil aracılığıyla

yapılması (Yön. md. 11) ................................................. 788

ç. Yönetmeliğin “bilgilendirme ve tanıtım” başlıklı

51. maddesi..................................................................... 789

4. Engellilerin şikâyet başvurusu (Yön. md. 15)......................... 789

C. 17. Maddenin “İncelenmeyecek Olan Başvurular”ı

Düzenleyen Üçüncü Fıkrası.......................................................... 791

1. Bentlerin açıklanması.............................................................. 791

a. Şikâyet başvurusunda belli bir konuyu

içermeyenler incelenmez ................................................ 791

b. Şikâyet başvurusunda yargı organlarında

görülmekte olan veya yargı organlarınca karara

bağlanmış uyuşmazlıklara ilişkin olanlar

incelenmez ...................................................................... 793

aa. Yargı organlarında görülmekte olan

uyuşmazlıklar................................................................... 793

XLII

bb. Yargı organları tarafından karara bağlanmış

uyuşmazlıklar................................................................... 796

c. İkinci fıkrada belirtilen şartları taşımayan

başvurular incelenemez................................................... 799

ç. Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olanlar ile daha

önce sonuçlandırılanlar incelenmez ................................ 800

aa. Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olan şikâyet

başvuruları (Yön. md. 19/f.1/c bendi).............................. 801

bb. Daha önce sonuçlandırılmış uyuşmazlıklar (Yön.

md. 19/f.1/ç bendi)........................................................... 801

2. Yönetmeliğin “Şikâyet başvuru bürosu ve dağıtım

bürosu” başlıklı 18. maddesi ................................................... 802

a. Şikâyet başvuru bürosu ve görevleri (Yön. md.

18/f.1,2) .......................................................................... 802

b. Dağıtım bürosu (Yön. md. 18/f.3,4) ............................... 802

3. Yönetmeliğin “ön inceleme yapılması” başlıklı 19.

maddesi ................................................................................... 803

a. Kanunda ve Yönetmelikte aynı şekilde sayılanlar.......... 803

b. Kanunda sayılmayıp Yönetmelikte düzenlenen

“incelenmeyecek başvurular” ......................................... 804

4. Ön incelemede aranacak hususlar (Yön. md. 19).................... 805

a. Şikâyet başvurusunun Kurumun görev alanına

girip girmediği hususu (Yön. md. 19/f.1/a bendi)........... 805

b. Şikâyet başvurusunun süresi içinde yapılıp

yapılmadığı hususu (Yön. md. 19/f.1/b bendi) ............... 806

c. Kurumda incelenmekte ve araştırılmakta olan bir

şikâyet başvurusuyla sebepleri, konusu ve

taraflarının aynı olup olmadığı hususu (Yön. md.

19/f.1/c bendi)................................................................. 807

ç. Kurum tarafından daha önce sonuçlandırılan bir

şikâyetle sebepleri, konusu ve taraflarının aynı

olup olmadığı hususu (Yön. md. 19/f.1/ç bendi) ............ 807

d. Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı

organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklara

ilişkin olup olmadığı hususu (Yön. md. 19/f.1/d

bendi).............................................................................. 808

XLIII

e. İdarî başvuru yollarının tüketilip tüketilmediği

hususu (Yön. md. 19/f.1/e bendi).................................... 809

f. Şikâyet başvurusunun Yönetmeliğin 8.

maddesinin birinci fıkrasına göre yapılıp

yapılmadığı hususu (Yön. md. 19/f.1/f bendi)................ 810

g. Şikâyet başvurusunun belli bir konuyu içerip

içermediği hususu (Yön. md. 19/f.1/g bendi) ................. 811

ğ. Kanuna göre şikâyet başvurusunda bulunması

gereken bilgilerin başvuruda yer alıp almadığı

hususu (Yön. md. 19/f.1/ğ bendi) ................................... 811

aa. Gerçek kişiler bakımından aranan şartlar......................... 811

bb. Tüzel kişiler bakımından aranan şartlar ........................... 811

h. Şikâyet başvurusunun “menfaat ihlâli” içerip

içermediği hususu (Yön. md. 19/f.1/h bendi) ................. 812

5. Ön inceleme üzerine yapılacak işlemler ve verilecek

kararlar (Yön. md. 20)............................................................. 812

a. İncelenemezlik kararı verilecek durumlar (Yön.

md. 20/f.1) ...................................................................... 813

b. “İdareye gönderme kararı” verilecek durum (Yön.

md. 20/f.2) ...................................................................... 813

c. Başvuru sahibinin şikâyet edilen idareyi yanlış

göstermesi durumu (Yön. md. 20/f.3)............................. 815

ç. İncelenemezlik kararı verildikten sonra Kuruma

yeniden şikâyet başvurusu yapılması durumu

(Yön. md. 20/f.4) ............................................................ 815

d. Kurumun inceleme ve araştırma aşamasına geçme

zamanı (Yön. md. 20/f.5)................................................ 815

e. Ön inceleme şartlarının bulunmadığının sonradan

anlaşılması hali (Yön. md. 20/f.6) .................................. 816

aa. “İncelenemezlik” kararı verilmesi ................................... 816

bb. “Gönderme” kararı........................................................... 816

6. İncelenemezlik ve gönderme kararlarında bulunması

gereken hususlar (Yön. md. 21) .............................................. 817

Ç. 17. Maddenin “İdarî Başvuru Yollarının Tüketilmesi

Zorunluluğu”nu Belirten Dördüncü Fıkrası.................................. 817

XLIV

1. İdarî başvuru yollarının tüketilmesi şartının Kamu

Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun amacı açısından

incelenmesi.............................................................................. 817

2. İdarî Yargılama Usulü Kanunu ............................................... 822

3. Özel kanunlar .......................................................................... 826

4. Telâfisi güç ve imkânsız zararların doğması ihtimali

bulunan hallerde idarî başvuru yollarının tüketilmesi

şartı aranmaz ........................................................................... 828

5. İdarî başvuru yollarının tüketilmesi şartının Kanunun

Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik ve İdarî Yargılama

Usulü Kanunu açısından incelenmesi...................................... 828

a. Yönetmeliğin 12. maddesinin birinci fıkrasının

(a) bendi.......................................................................... 828

b. Yönetmeliğin 12. maddesinin birinci fıkrasının

(b) bendi.......................................................................... 829

c. Yönetmeliğin 12. maddesinin birinci fıkrasının

(c) bendi.......................................................................... 830

ç. Yönetmeliğin 12. maddesinin birinci fıkrasının

(ç) bendi.......................................................................... 830

d. Yönetmeliğin 12. maddesinin birinci fıkrasının

değerlendirilmesi ............................................................ 830

f. Yönetmeliğin 12. maddesinin üçüncü fıkrası.................. 831

g. Yönetmeliğin 12. maddesinin dördüncü fıkrası.............. 831

ğ. Yönetmeliğin 12. maddesinin beşinci fıkrası.................. 832

h. Yönetmeliğin 12. maddesinin altıncı fıkrası ................... 832

ı. Yönetmeliğin 12. maddesinin beşinci ve altıncı

fıkralarının değerlendirilmesi.......................................... 832

D. Kanunun 17. Maddesinin Kuruma Valilikler ve

Kaymakamlıklar Aracılığıyla Başvurulabilineceğini

Belirten Beşinci Fıkrası ................................................................ 836

E. Kanunun 17. Maddesinin Başvurulardan Ücret

Alınmayacağını Düzenleyen Altıncı Fıkrası................................. 837

F. Kanunun 17. Maddesinin “Kuruma Başvuru Süresi”ni

Düzenleyen Yedinci Fıkrası.......................................................... 838

G. Kanunun 17. Maddesinin “Dava Açma Süresinin

Durması” ile İlgili Sekizinci Fıkrası (Yön. md. 17)...................... 840

XLV

1. Farklı Görüşler ........................................................................ 840

2. 1998 tarihli Danıştay Raporu .................................................. 842

II. KANUNUN “BİLGİ VE BELGE İSTENMESİ” BAŞLIKLI

18. MADDESİ....................................................................................... 850

A. Kanunun 18. Maddesinin Kurum Tarafından İstenilen

Bilgi ve Belgelerin Verilme Süresini Belirleyen Birinci

Fıkrasının Birinci Cümlesi (Yön. md. 23/f.1)............................... 852

B. Kanunun 18. Maddesinin Birinci Fıkrasının Bilgi ve

Belgeleri Vermeyenler Hakkında Soruşturma Açılmasını

Belirten İkinci Cümlesi (Yön. md. 23/f.1).................................... 854

C. Kanunun 18. Maddesinin “Devlet Sırrı veya Ticarî Sır”

Niteliğindeki Bilgi ve Belgeler ile İlgili İkinci Fıkrası

(Yön. md. 23/f.2) .......................................................................... 858

III. KANUNUN “BİLİRKİŞİ GÖREVLENDİRİLMESİ VE

TANIK DİNLENMESİ” BAŞLIKLI 19. MADDESİ ........................... 861

A. Kanunun 19. Maddesinin “Bilirkişi Görevlendirmesi” ile

İlgili Birinci Fıkrası ...................................................................... 862

B. Kanunun 19. Maddesinin Bilirkişi Ücreti ile İlgili İkinci

Fıkrası ........................................................................................... 865

C. Yönetmeliğin Bilirkişi Görevlendirilmesi ile İlgili 24.

Maddesi......................................................................................... 865

1. Bilirkişi isimlerinin tespit edileceği listeler (Yön. md.

24/f.1)...................................................................................... 865

2. Bilirkişi olarak görevlendirilecek kişilerde aranacak

şartlar (Yön. md. 24/f.2).......................................................... 866

a. Mesleklerinde en az beş yıllık deneyim sahibi

olmaları hususu (Yön. md. 24/f.2/a bendi) ..................... 866

b. Affa uğramış veya ertelenmiş olsa bile bazı

suçlardan hükümlü bulunmamaları hususu (Yön.

md. 24/f.2/b bendi).......................................................... 866

c. Disiplin yönünden meslekten ya da memuriyetten

çıkarılmamış veya sanat icrasından geçici olarak

yasaklanmamış olmaları hususu (Yön. md.

24/f.2/c bendi)................................................................. 867

3. Bilirkişilik yapamayacak olanlar (Yön. md. 24/f.3)................ 867

4. Bilirkişinin yükümlülükleri (Yön. md. 24/f.4) ........................ 868

a. Yemin etme yükümlülüğü .............................................. 868

XLVI

b. Raporu belli sürede hazırlama yükümlülüğü

(Yön. md. 24/f.5) ............................................................ 868

c. Sır saklama yükümlülüğü (Yön. md. 24/f.6) .................. 869

5. Bilirkişiye yapılacak ödeme (Yön. md. 24/f.7) ....................... 869

Ç. Kanunun 19. Maddesinin “Tanık” ve “İlgili Kişiler” ile

İlgili Üçüncü Fıkrası ..................................................................... 869

D. Yönetmeliğin Tanık veya İlgili Kişilerin Dinlenilmesi ile

İlgili 25. Maddesi.......................................................................... 871

1. Tanık veya ilgili kişilerin dinlenilmesine karar verecek

olanlar (Yön. md. 25/f.1)......................................................... 872

2. Tanık veya ilgili kişileri dinleme şekli (Yön. md.

25/f.2)...................................................................................... 872

3. Dinleme yeri (Yön. md. 25/f.3)............................................... 872

4. Yemin etme yükümlülüğü (Yön. md. 25/f.4).......................... 872

5. Beyanın tutanağa geçirilmesi (Yön. md. 25/f.5) ..................... 873

6. Tanık veya ilgili kişilere ödeme yapılması (Yön. md.

25/f.6)...................................................................................... 873

IV. KANUNUN “İNCELEME VE ARAŞTIRMA” BAŞLIKLI 20.

MADDESİ............................................................................................. 874

A. Kurum Kanunu’nun 20. Maddesinin Kurumun İnceleme

ve Araştırmasını Sonuçlandıracağı Süreyi Belirleyen

Birinci Fıkrası ............................................................................... 874

B. 20. Maddenin Kurumun İnceleme ve Araştırmasının

Sonucunu Başvurana Bildirme Şeklini Düzenleyen İkinci

Fıkrası ........................................................................................... 875

C. 20. Maddenin İlgili Mercinin Kuruma Cevabını ve

Süresini Düzenleyen Üçüncü Fıkrası............................................ 877

Ç. Yönetmeliğin “İnceleme ve Araştırma Usulü” Başlıklı 22.

Maddesi......................................................................................... 877

1. Başvurunun hangi yönlerden inceleneceği hususu

(Yön. md. 22/f.1)..................................................................... 878

2. Başvuruyu inceleyecek olanlar (Yön. md. 22/f.2)................... 879

3. Konusu ve sebebi aynı olan başvuruların

birleştirilmesi (Yön. md. 22/f.3).............................................. 879

4. “Yerinde” inceleme yapılabilecek konular (Yön. md.

22/f.4)...................................................................................... 880

XLVII

a. Kurum kararıyla “yerinde” inceleme (Yön. md.

22/f.4) ............................................................................. 880

b. Şikâyetçi veya şikâyet edilen idarenin talebi

üzerine “yerinde” inceleme (Yön. md. 22/f.4)................ 881

D. Yönetmeliğin Şikâyetçinin Şikâyetinden Vazgeçmesini

Düzenleyen 26. Maddesi............................................................... 881

E. Şikâyete Konu Talebin İdare Tarafından Yerine

Getirilmesi ve “Dostane Çözüm” (Yön. md. 27) .......................... 882

F. Şikâyetçinin Ölümü veya Tüzel Kişiliğinin Sona Ermesi

(Yön. md. 28)................................................................................ 883

G. İncelenmekte Olan Şikâyet Hakkında Dava Açılması Hali

(Yön. md. 29)................................................................................ 883

Ğ. İnceleme ve Araştırmanın Sonlandırılmayacağı Haller

(Yön. md. 30)................................................................................ 884

H. İnceleme ve Araştırma Sonucunda Verilecek Kararlar

(Yön. md. 31-39) .......................................................................... 885

1. Karar türleri............................................................................. 885

a. Tavsiye kararı (Yön. md. 32).......................................... 886

aa. Hatalı davranıldığının kabulü (Yön. md. 32/f.1/a

bendi)............................................................................... 887

bb. Zararın tazmini (Yön. md. 32/f.1/b bendi)....................... 888

cc. İşlem yapılması veya eylemde bulunulması

(Yön. md. 32/f.1/c bendi)................................................. 889

çç. Mevzuat değişikliğinin yapılması (Yön. md.

32/f.1/ç bendi).................................................................. 891

dd. İşlemin geri alınması, kaldırılması, değiştirilmesi

veya düzeltilmesi (Yön. md. 32/f.1/d bendi).................... 893

aaa. Geri alma (Yön. md. 32/f.1/d bendi) ...................... 893

i. Disiplin suçları ve cezaları ............................... 895

ii. Kamu Denetçiliği Kurumunun disiplin

cezalarına yaklaşımı......................................... 896

bbb. Kaldırma (Yön. md. 32/f.1/d bendi) ....................... 898

ccc. Değiştirme (Yön. md. 32/f.1/d bendi)..................... 899

ççç. Düzeltme (Yön. md. 32/f.1/d bendi)....................... 899

ee. Uygulamanın düzeltilmesi (Yön. md. 32/f.1/e

bendi)............................................................................... 900

XLVIII

ff. Uzlaşmaya gidilmesi (Yön. md. 32/f.1/f bendi)............... 901

gg. Tedbir alınması (Yön. md. 32/f.1/g bendi)....................... 902

ğğ. Başka tavsiye kararı (Yön. md. 32/f.2) ............................ 902

b. Ret kararı (Yön. md. 33)................................................. 906

aa. İncelenemezlik sebebiyle verilen ret kararı...................... 906

bb. Esastan ret kararı.............................................................. 913

c. Dostane çözüm (Yön. md. 33/A).................................... 913

aa. İdarenin şikâyet konusu talebi Kurum kararından

önce yerine getirmesi hali................................................ 913

bb. Tarafların Kurum kararından önce kendi

aralarında anlaşmaları hali ............................................... 915

cc. Kurumun tarafları bizzat dostane çözüme davet

etmesi hali........................................................................ 916

ç. Karar verilmesine yer olmadığına dair karar (Yön.

md. 34)............................................................................ 916

aa. Şikâyetçinin 33/A maddesinde belirtilen haller

dışında başvurusundan vazgeçmesi (Yön. md.

34/f.1/a bendi).................................................................. 916

bb. Şikâyetçinin gerçek kişi ise ölümü, tüzel kişi ise

tüzel kişiliğinin sona ermesi hali (Yön. md.

34/f.1/b bendi) ................................................................. 916

cc. Mülga: 2 Mart 2017 tarihli ve 29995 sayılı

Resmî Gazete (Yön. md. 34/f.1/c bendi).......................... 917

çç. İnceleme ve araştırma devam ederken şikâyet

konusu hakkında dava açılması (Yön. md.

34/f.1/ç bendi).................................................................. 917

d. Kurumun verdiği diğer kararlar ...................................... 918

aa. Başvurunun geçersiz sayılması kararı (Yön. md.

8/f.3) ................................................................................ 918

bb. Birleştirme kararı (Yön. md. 22/f.3) ................................ 918

cc. Gönderme kararı .............................................................. 918

çç. Kısmen tavsiye kısmen ret kararı..................................... 920

2. Kurumun verdiği kararlara karşı yargı yerlerine

başvurulabilir mi?.................................................................... 920

a. Kurumun esasa ilişkin kararları bakımından yargı

yerine başvurulabilir mi? ................................................ 920

XLIX

aa. Şikâyet başvurusunda bulunan yargı yerine

gidebilir mi?..................................................................... 920

bb. Şikâyete konu edilen kurum, kuruluş, kamu

görevlisi veya virtüel özel hukuk kişisi yargı

yerine başvuruda bulunabilir mi?..................................... 922

b. Kurumun “incelenemezlik kararları” bakımından

yargı yerine başvurulabilir mi? ....................................... 923

3. Kamu Denetçiliği Kurumu kararları için başvurulan

yargı-dışı yerler....................................................................... 924

4. Kararlarda yer alacak hususlar (Yön. md. 35)......................... 925

5. Karar verme süresi (Yön. md. 36)........................................... 925

6. Kararın tebliği (Yön. md. 37).................................................. 926

7. Yeniden inceleme ve araştırma (Yön. md. 39)........................ 927

a. Şikâyet sahibinin başvurması.......................................... 927

b. Şikâyete konu edilen mercinin başvurması..................... 927

c. Kurumun kendi kararıyla yeniden inceleme ve

araştırma yapması ........................................................... 928

I. 20. Maddenin İlgili Mercinin Kurumu Bilgilendirmesini

Düzenleyen Üçüncü Fıkrası.......................................................... 928

1. İlgili merci 30 gün içinde işlem tesis etmek veya

eylemde bulunmak zorundadır................................................ 928

2. İlgili merci Kurumun önerisini uygulamayacağı

takdirde gerekçesini 30 gün içinde bildirmek

zorundadır ............................................................................... 929

V. KANUNUN “DAVA AÇMA SÜRESİNİN YENİDEN

İŞLEMEYE BAŞLAMASI” BAŞLIKLI 21. MADDESİ ..................... 931

A. Kanunun 21. Maddesinin “Başvurunun Kurum Tarafından

Reddedilmesi” Halini Düzenleyen Birinci Fıkrası........................ 931

B. Kanunun 21. Maddesinin “İlgili Merciin Kurumun

Önerisi Doğrultusunda Hareket Etmemesi” Halini

Düzenleyen İkinci Fıkrası............................................................. 934

C. Kanunun 21. Maddesinin “Kurumun İnceleme ve

Araştırmasını Altı Ay İçinde Sonuçlandıramaması” Halini

Düzenleyen Üçüncü Fıkrası.......................................................... 935

Ç. Yönetmeliğin “Dava Açma Süresinin Yeniden İşlemeye

Başlaması” Başlıklı 38. Maddesi .................................................. 936

L

VI. KANUNUN “RAPORLAR” BAŞLIKLI 22. MADDESİ..................... 938

A. Kanunun 22. Maddesinin “Yıllık Rapor” ile İlgili Süreci

Düzenleyen Birinci Fıkrası ........................................................... 939

1. Raporların etkinliği ................................................................. 939

2. Raporların Türkiye Büyük Millet Meclisine sunuluş

şekli ......................................................................................... 939

B. 22. Maddenin Yıllık Raporun Kamuoyuna Duyurulması

ile İlgili İkinci Fıkrası ................................................................... 941

C. 22. Maddenin Kurumun Yıllık Rapor Dışındaki

Duyurularını Düzenleyen Üçüncü Fıkrası .................................... 941

Ç. Yönetmeliğin “Raporlar” Başlıklı 48. Maddesi ............................ 941

D. Yönetmeliğin Kurum Kararlarının ve Raporların

Yayınlanması ile İlgili 52. Maddesi.............................................. 942

E. Kurumun 22. Madde ile İlgili Uygulamalarından Örnekler.......... 943

VII. KANUNUN “AÇIKLAMA YAPMA YETKİSİ” BAŞLIKLI

23. MADDESİ....................................................................................... 949

A. Başdenetçi..................................................................................... 950

B. Denetçi.......................................................................................... 950

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

PERSONELE İLİŞKİN HÜKÜMLER

I. KANUNUN “PERSONELİN ATANMASI” BAŞLIKLI 24.

MADDESİ............................................................................................. 951

A. 24. Maddenin “Genel Sekreter” ile İlgili Birinci Fıkrası .............. 951

1. Genel Sekreter olarak atanabilmek için gereken şartlar .......... 951

2. Genel sekreteri atayacak makam............................................. 953

B. 24. Maddenin “Diğer Personel” ile İlgili İkinci Fıkrası ................ 953

II. KANUNUN “KAMU DENETÇİLİĞİ UZMAN

YARDIMCILIĞI” İLE İLGİLİ 25. MADDESİ.................................... 955

A. Devlet Memurları Kanunu’nun 48. Maddesinde Sayılan

Genel Şartlar ................................................................................. 955

B. 25. Maddede Sayılan Özel Şartlar................................................. 955

1. 25. maddenin birinci fıkrasındaki bentlerin

açıklanması.............................................................................. 955

a. Yükseköğretim kurumlarından mezun olmak................. 955

LI

b. Giriş sınavlarında başarılı olmak .................................... 956

c. 35 yaşını bitirmemiş olmak............................................. 956

2. Kamu denetçiliği uzman yardımcılarının statüsü .................... 957

a. Uzman yardımcılarının görev ve yetkileri (Kamu

Denetçiliği Uzmanlığı Yönetmeliği md. 32/f.2) ............. 957

b. Uzman yardımcılarının çalışma usûl ve esasları............. 958

3. Kamu denetçiliği uzman yardımcılığından uzmanlığa

geçiş şartları ............................................................................ 959

III. KANUNUN “KAMU DENETÇİLİĞİ UZMANLIĞI”

BAŞLIKLI 26. MADDESİ.................................................................... 960

A. Kurum Kanunu’nun 26. Maddesinin Kamu Denetçiliği

Uzmanlığı Sürecini Düzenleyen Birinci Fıkrası (Yön. md.

43)................................................................................................. 960

B. Kurum Kanunu’nun 26. Maddesinin Kamu Denetçiliği

Uzman ve Uzman Yardımcılarının Yönetmelikle

Düzenlenecek Esaslarını Belirleyen İkinci Fıkrası (Yön.

md. 43).......................................................................................... 961

C. Kamu Denetçiliği Uzmanlarının Statüsü ...................................... 961

1. Kamu denetçiliği uzmanlarının görev ve yetkileri .................. 961

2. Kamu denetçiliği uzmanlarının çalışma usûl ve

esasları..................................................................................... 962

IV. KANUNUN “PERSONELE UYGULANACAK HÜKÜMLER

İLE PERSONELİN MALÎ ve SOSYAL HAKLARI”

BAŞLIKLI 27. MADDESİ.................................................................... 964

A. 27. Maddenin Devlet Memurları Kanunu’nun

Uygulanacağı Durumları Belirten Birinci Fıkrası......................... 964

B. Kanunun 27. Maddesinin Genel Sekreterin Malî ve Sosyal

Hakları ile İlgili İkinci Fıkrası ...................................................... 965

1. İkinci fıkranın ilk hali.............................................................. 965

2. İkinci fıkranın 02.07.2018 tarihli değişiklikten sonraki

hali........................................................................................... 965

C. Kanunun 27. Maddesinin Kamu Denetçiliği Uzmanları ile

Kamu Denetçiliği Uzman Yardımcılarının Malî ve Sosyal

Hakları ile İlgili Üçüncü Fıkrası ................................................... 965

1. Üçüncü fıkranın ilk hali........................................................... 966

LII

2. Üçüncü fıkranın 02.07.2018 tarihli değişiklikten

sonraki hali.............................................................................. 966

V. KANUNUN “KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDAKİ

PERSONELİN GÖREVLENDİRİLMESİ” İLE İLGİLİ 28.

MADDESİ............................................................................................. 968

A. 28. Maddenin İlk Hali................................................................... 969

1. Geçici görevlendirme ile personel

görevlendirilebilecek kurum ve kuruluşlar.............................. 969

2. 28. maddenin ilk haline göre geçici görevlendirme

şartları...................................................................................... 970

B. 28. Maddenin 2013 Yılındaki Değişiklikten Sonraki Hali............ 970

1. 12.07.2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanunla yapılan

değişiklikten sonra geçici görevlendirme ile personel

görevlendirilebilecek kurum ve kuruluşlar.............................. 970

2. 12.07.2013 tarihli değişiklikten sonra görevlendirme

şartları...................................................................................... 971

BEŞİNCİ BÖLÜM

ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER

I. KANUNUN “BÜTÇE” BAŞLIKLI 29. MADDESİ............................. 973

A. 29. Maddenin Kurumun Gelirleri ile İlgili Birinci Fıkrası............ 973

1. Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden alınacak

hazine yardımı......................................................................... 973

2. Diğer gelirler........................................................................... 975

B. 29. Maddenin Kurumun Giderleri ile İlgili İkinci Fıkrası............. 975

II. KANUNUN “YASAKLAR” BAŞLIKLI 30. MADDESİ .................... 977

A. Kanunun 30. Maddesinin Yasaklılık Hallerini Düzenleyen

Birinci Fıkrası ............................................................................... 977

1. Yasak kapsamına girenler ....................................................... 977

2. Yasak sayılan durumlar........................................................... 978

a. Siyasî partilere üye olma yasağı ..................................... 978

b. Herhangi bir siyasî parti, kişi veya zümrenin

yararını veya zararını hedef alan bir davranışta

bulunma yasağı ............................................................... 979

c. Ayırımcılık yapma yasağı............................................... 979

LIII

ç. Meslekî veya ticarî sırları açıklama yasağı..................... 980

B. Kanunun 30. Maddesinin; Şikâyetlerinin İncelenmeyeceği

Şahısları Düzenleyen İkinci Fıkrası .............................................. 980

1. Bu kapsama girenler................................................................ 980

2. Şikâyetleri incelenemeyecek olanlar....................................... 980

C. Kanunun 30. Maddesinin Kurum Görevlilerinin

Yapamayacakları Görevleri Sayan Üçüncü Fıkrası ...................... 981

1. Yasak kapsamına girenler ....................................................... 981

2. Yapılamayacak görevler.......................................................... 981

3. Bu yasakların uygulanmayacağı durumlar .............................. 981

III. KANUNUN “BAŞDENETÇİ VE DENETÇİLER

HAKKINDA CEZA SORUŞTURMASI VE

KOVUŞTURMASI USULÜ” BAŞLIKLI 31. MADDESİ................... 983

A. 31. Maddenin İzin Verecek Merciyi Düzenleyen Birinci

Fıkrası ........................................................................................... 984

B. 31. Maddenin Soruşturma Yapacak Makamı Düzenleyen

İkinci Fıkrası................................................................................. 984

C. 31. Maddenin 4483 Sayılı Kanun’a Gönderme Yapan

Üçüncü Fıkrası.............................................................................. 985

Ç. 31. Maddenin Genel Hükümlere Gönderme Yapan

Dördüncü Fıkrası .......................................................................... 985

IV. KANUNUN “GENEL SEKRETER VE PERSONEL

HAKKINDA CEZA SORUŞTURMASI ve

KOVUŞTURMASI USULÜ” BAŞLIKLI 32. MADDESİ................... 986

A. 32. Maddenin İzin Verecek Merciyi Düzenleyen Birinci

Fıkrası ........................................................................................... 986

B. 32. Maddenin Soruşturma Yapacak Makamı Düzenleyen

İkinci Fıkrası................................................................................. 987

C. 32. Maddenin 4483 Sayılı Kanun’a Gönderme Yapan

Üçüncü Fıkrası.............................................................................. 987

Ç. 32. Maddenin Genel Hükümlere Gönderme Yapan

Dördüncü Fıkrası .......................................................................... 987

V. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNU’NDA HÜKÜM

BULUNMAYAN BİR KONU: KAMU BAŞDENETÇİSİ VE

KAMU DENETÇİLERİ HAKKINDA DİSİPLİN

SORUŞTURMASI AÇILMASI USULÜ.............................................. 988

LIV

A. Disiplin Soruşturması Konusunun İncelenmesinin

Gerekçesi ...................................................................................... 988

B. Kamu Denetçiliği Statüsü ile Disiplin Soruşturmasının

Bağdaşıp Bağdaşmayacağı Hususu............................................... 989

C. Çeşitli Ülkelerin Ombudsmanlık Kurumlarını Düzenleyen

Kanunlar ....................................................................................... 991

1. Ombudsman hakkında disiplin soruşturması

yapılmasına ilişkin hüküm içermeyen kanunlar...................... 991

2. Ombudsman hakkında disiplin soruşturması

yapılmasına ilişkin hüküm içeren kanun ................................. 993

Ç. Türk Hukukunda Başvurulabilecek Kanunlar............................... 993

1. Disiplin soruşturması açısından 14.06.2012 tarihli ve

6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu...................... 993

2. Disiplin soruşturması açısından 14.07.1965 tarihli ve

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu...................................... 994

3. Alternatif bir yol olarak etik denetim için 25.05.2004

tarihli ve 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu

Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması

Hakkında Kanun...................................................................... 999

VI. KANUNUN “EMEKLİLİK” BAŞLIKLI 33. MADDESİ .................. 1003

A. 33. Maddenin Birinci Fıkrasının İlk Hali.................................... 1006

B. 33. Maddenin Birinci Fıkrasının Sigortalılıkla İlgili

Değişiklikten Sonraki Hali.......................................................... 1007

C. 33. Maddenin Emekli Aylıkları ile İlgili İkinci Fıkrası .............. 1007

Ç. 33. Maddenin Yaş Haddi İle İlgili Üçüncü Fıkrası ..................... 1008

VII. KANUNUN “KADROLAR” BAŞLIKLI 34. MADDESİ.................. 1010

VIII. KANUNUN “DEĞİŞİKLİK YAPILAN HÜKÜMLER”

BAŞLIKLI 35. MADDESİ.................................................................. 1010

A. 14.07.1965 Tarihli ve 657 Sayılı Devlet Memurları

Kanunu’nda Yapılan Değişiklik ................................................. 1011

B. 10.12.2003 Tarihli ve 5018 Sayılı Kamu Malî Yönetimi

ve Kontrol Kanunu’nda Yapılan Değişiklik ............................... 1011

C. 05.01.1961 Tarihli ve 237 Sayılı Taşıt Kanunu’nda

Yapılan Değişiklik ...................................................................... 1012

IX. KANUNUN “GEÇİŞ HÜKÜMLERİ” BAŞLIKLI GEÇİCİ 1.

MADDESİ........................................................................................... 1013

LV

A. Geçici 1. Maddenin Seçim ile İlgili Birinci Fıkrası .................... 1013

B. Geçici 1. Maddenin Aday Adaylığı Başvuru Süresi ile

İlgili İkinci Fıkrası ...................................................................... 1014

C. Geçici 1. Maddenin “Yönetmelikler” İle İlgili Üçüncü

Fıkrası ......................................................................................... 1014

Ç. Geçici 1. Maddenin Kamu Denetçiliği Uzmanı Unvanı İle

Atanma Sürecini Düzenleyen Dördüncü Fıkrası......................... 1015

D. Geçici 1. Maddenin “Mahallî İdareler” ile İlgili Beşinci

Fıkrası ......................................................................................... 1016

X. KANUNUN “YÜRÜRLÜK” BAŞLIKLI 36. MADDESİ.................. 1018

XI. KANUNUN “YÜRÜTME” BAŞLIKLI 37. MADDESİ .................... 1018

ÜÇÜNCÜ KISIM

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNUN TERCİH EDİLME SEBEPLERİ,

ÖNERİLER VE İLGİLİ YÖNETMELİKLER

BİRİNCİ BÖLÜM

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNUN TERCİH EDİLMESİNİN

SEBEPLERİ

I. KURUMA BAŞVURUNUN TERCİH EDİLME NEDENİ

OLARAK USULÎ SEBEPLER........................................................... 1022

A. Kuruma başvuru ekonomik sebeplerden dolayı daha

avantajlıdır.................................................................................. 1022

1. Kuruma başvuru ücretsiz olup, harca tâbi değildir................ 1022

2. Kurumun başvuruyu esastan inceleme aşamasında

ücretsiz olarak bilirkişi incelemesi yapılmakta ve tanık

dinlenebilmektedir................................................................. 1023

3. Başvurunun reddi halinde başvuran Kuruma herhangi

bir ödeme yapmamaktadır..................................................... 1023

B. Kuruma başvurulduğunda hızlı bir şekilde sonuç

alınmaktadır................................................................................ 1023

C. Dava açma süresinin geçmiş olma ihtimali................................. 1024

1. Telâfisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali........ 1024

2. Kuruma başvuru süresi.......................................................... 1024

Ç. İdarî başvuru yollarının tüketilmesi ............................................ 1024

LVI

D. Kamu Denetçiliği Kurumunun görev alanı; idarenin

işlem, eylem, tutum ve davranışları ile yasama

kısıntılarını da kapsamaktadır..................................................... 1026

1. Yasama kısıntısının olduğu durumlar.................................... 1026

2. İdarenin her türlü eylem ve işlemleri .................................... 1027

E. Menfaat ihlâlinin olmadığı bazı konularda da Kuruma

başvuru imkânı bulunmaktadır ................................................... 1027

II. KURUMA BAŞVURUNUN TERCİH EDİLMESİ NEDENİ

OLARAK ESASA İLİŞKİN SEBEPLER........................................... 1028

A. Uyuşmazlığın âkıbeti idareden temin edilemeyen belgeler

sebebiyle bazen öngörülememektedir......................................... 1028

B. Kamu Denetçiliği Kurumu denetiminin kapsamı “hukuka

uygunluk” ile sınırlı olmayıp bu alana “hakkaniyete uygunluk”

denetimi ile ihtiyaca uygunluk (yerindelik) denetimi de

girmektedir................................................................................... 1028

C. Kamu Denetçiliği Kurumu “iyi idare ilkeleri” yönünden

denetim yapan tek kurumdur ...................................................... 1029

Ç. Uyuşmazlığın karmaşık olması halinde verilecek Kamu

Denetçiliği Kurumu kararı başvuruda bulunan kişiye fikir

oluşturma süreci kazandırmaktadır ............................................. 1029

D. Kamu Denetçiliği Kurumu yargı yerlerinin veremeyeceği

karar türlerine sahip olup, bu karar türleri mevzuatla

sınırlı değildir.............................................................................. 1030

E. Yargı kararının verilmesinden sonra elde edilemeyen

sonucun Kurumun uzlaştırıcı rolünden faydalanılarak

çözülme ihtimali bulunmaktadır ................................................. 1030

F. Kamu Denetçiliği Kurumunun kararları “tavsiye” niteliğinde

olmasına rağmen, bu kararlara uyma oranı %70’lerin

üzerindedir................................................................................... 1031

G. Kurumun yaptığı denetim, idarî yargı denetiminden

farklıdır ....................................................................................... 1031

Ğ. Başvuru konusuyla ilgili olarak Kurum personeliyle

iletişim kurma imkânı ................................................................. 1032

İKİNCİ BÖLÜM

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU İÇİN ÖNERİLERİMİZ

I. KANUN DEĞİŞİKLİĞİNİ GEREKTİREN ÖNERİLERİMİZ .......... 1033

A. Zorunlu idarî başvuru usulünün kaldırılması hususu .................. 1033

LVII

B. Yargısal süreçle Kuruma başvuru sürecinin eşzamanlı

yürütülebilmesinin sağlanması hususu........................................ 1033

C. Başvuru süresinin geçirilmiş olması ........................................... 1034

Ç. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ve İdarî Yargılama

Usulü Kanunu’ndaki zımnî ret süre farkının düzeltilmesi

hususu ......................................................................................... 1035

D. Kurumun bilgi ve belge istediği idarenin gerekenleri

gerekçesiz olarak göndermemesi halinde o görevli

hakkında disiplin soruşturması açılması talebinin takip

edilmesi ve yasal yaptırım getirilmesi hususu ............................ 1035

E. Kuruma yürütmeyi durdurma yetkisinin verilmesi hususu ......... 1038

1. Kurumun idarî işlem hakkında yürütmeyi durdurma

yetkisinin olup olmadığu hususu........................................... 1038

2. İdarî yargı yerinin verdiği yürütmeyi durdurma

kararını uygulamayan idarî makama karşı Kurumun

yetkileri ................................................................................. 1038

F. Kurumun altı ayda karar verememesi durumunda

sonradan gelen Kamu Denetçiliği Kurumu kararı üzerine

başvuru sahibinin yeniden süre kazanarak dava

açılabilmesi hususu ..................................................................... 1039

G. Kurumun belli yerleri ziyaret etmesi hususu .............................. 1039

Ğ. Kuruma Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına

kanun teklifi sunma yetkisi verilmesi ve Kurumun

kanunların hazırlanma sürecine katılması hususu....................... 1040

H. Kamu başdenetçisine Türkiye Büyük Millet Meclisine

sunulan kanun tekliflerine görüş bildirme yetkisi

verilmesi hususu ......................................................................... 1040

I. Kuruma dava açma yetkisi verilmesi hususu .............................. 1041

İ. Kurumun bir davaya “müdahil” olup olmaması hususu ............. 1041

J. Yerine getirilmeyen yargı kararları için Kuruma

başvurulması hususu ................................................................... 1042

K. Kurumun tavsiye kararlarını uygulayan yöneticilere

sorumluluk yüklenmeyeceğine dair kanunî düzenleme

yapılması hususu......................................................................... 1042

L. Anayasa Mahkemesine kanunların iptali için dava açma

yetkisi verilmesi hususu.............................................................. 1042

LVIII

M. Kuruma Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda

bulunma yetkisi verilmesi hususu ............................................... 1044

N. Türkiye Büyük Milet Meclisi Başkanlığına veya Karma

Komisyona Kurum kararlarının yerine getirilmesi

yönünde bir usûl geliştirilmesi doğrultusunda yetki

verilmesinin gerekip gerekmediği hususu................................... 1044

O. Kurum Kanunu’nda ve yönetmeliklerde güncelleme

yapılması hususu......................................................................... 1045

1. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ve İdarî Yargılama

Usulü Kanunu’ndaki zımnî ret süre farkının

düzeltilmesi hususu ............................................................... 1045

2. Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler

ibaresinin Yönetmelikten kaldırılması hususu ...................... 1045

3. Yönetmelikte adı geçen Devlet Personel Başkanlığının

kaldırılması............................................................................ 1046

Ö. Kuruma re’sen hareket etme yetkisi verilmesi hususu................ 1046

II. UYGULAMA İLE İLGİLİ ÖNERİLERİMİZ .................................... 1047

A. “Tavsiye” kararına uymanın etik idare davranışı olduğu

bilinmelidir ................................................................................. 1047

B. İnternetteki başvuru sürecine ilişkin sistemin düzeltilmesi

gerekmektedir ............................................................................. 1047

C. Kurum; verdiği tavsiye kararlarının uygulanma durumunu

görüşmek ve bu süreçte karşılaşılan zorlukların veya

engellerin çözülmesi için bakanlıklarla, diğer idarî

mercilerle toplantılar düzenlemelidir.......................................... 1047

Ç. Kurum; hürriyetinden yoksun bırakılmış kişilerle

yazışmalar yapmalıdır................................................................. 1048

D. Vergi ombudsmanlığı ile ilgili öneriler....................................... 1049

E. Kurumun tanıtımı çok iyi yapılmalıdır ....................................... 1049

1. Avukatlar için tanıtım............................................................ 1049

2. Hâkim ve savcılar için tanıtım............................................... 1049

a. Kuruma süresi içinde başvuru yapılmadan yargı

yoluna gidilmesi durumu .............................................. 1050

b. Uyuşmazlığın ilgilisinin Kuruma süreyi

geçirdikten sonra gittiği için başvurusunun

reddedilmesi durumu .................................................... 1050

LIX

c. Kurumun tavsiye kararına rağmen gereğini

yapmayan şikâyet edilen aleyhine dava açılması

durumu.......................................................................... 1050

ç. Kurumun ret kararına rağmen başvuru sahibinin

dava açması durumu ..................................................... 1050

3. Hukuk fakültesi öğrencileri................................................... 1051

a. Hukuk fakültesi lisans öğrencileri ................................ 1051

b. Yüksek lisans öğrencileri.............................................. 1051

4. Halka yapılacak tanıtım......................................................... 1051

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNUNUN UYGULANMASINA

İLİŞKİN USÛL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

I. YÖNETMELİĞİN “AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK VE

TANIMLAR” BAŞLIKLI BİRİNCİ BÖLÜMÜ................................. 1053

II. YÖNETMELİĞİN “KURUMUN GÖREV ALANI VE İYİ

YÖNETİM İLKELERİ” BAŞLIKLI İKİNCİ BÖLÜMÜ ................... 1053

III. YÖNETMELİĞİN “KURUMA ŞİKÂYET BAŞVURUSU”

BAŞLIKLI ÜÇÜNCÜ BÖLÜMÜ....................................................... 1053

IV. YÖNETMELİĞİN “ÖN İNCELEME” BAŞLIKLI

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMÜ.................................................................... 1054

V. YÖNETMELİĞİN “İNCELEME VE ARAŞTIRMA”

BAŞLIKLI BEŞİNCİ BÖLÜMÜ........................................................ 1055

VI. YÖNETMELİĞİN “İNCELEME VE ARAŞTIRMA

SONUCUNDA VERİLECEK KARARLAR” BAŞLIKLI

ALTINCI BÖLÜMÜ........................................................................... 1055

VII. YÖNETMELİĞİN “BAŞDENETÇİ VE DENETÇİLERİN

GÖREV VE YETKİLERİ İLE İŞBÖLÜMÜ VE ÇALIŞMA

ESASLARI” BAŞLIKLI YEDİNCİ BÖLÜMÜ ................................. 1056

VIII. YÖNETMELİĞİN “ÇEŞİTLİ VE SON HÜKÜMLER”

BAŞLIKLI SEKİZİNCİ BÖLÜMÜ.................................................... 1056

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KAMU DENETÇİLİĞİ UZMANLIĞI YÖNETMELİĞİ

I. YÖNETMELİĞİN “AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK ve

TANIMLAR” BAŞLIKLI BİRİNCİ BÖLÜMÜ................................. 1057

LX

II. YÖNETMELİĞİN “UZMAN YARDIMCILIĞI GİRİŞ

SINAVINA İLİŞKİN ESASLAR” BAŞLIKLI İKİNCİ

BÖLÜMÜ ........................................................................................... 1057

III. YÖNETMELİĞİN “UZMAN YARDIMCILIĞINA ATANMA

VE UZMAN YARDIMCILARININ YETİŞTİRİLMESİ”

BAŞLIKLI ÜÇÜNCÜ BÖLÜMÜ....................................................... 1057

IV. YÖNETMELİĞİN “TEZ DEĞERLENDİRME VE

YETERLİK SINAVI” BAŞLIKLI DÖRDÜNCÜ BÖLÜMÜ ............ 1058

V. YÖNETMELİĞİN “UZMANLIĞA ATANMA VE EĞİTİM”

BAŞLIKLI BEŞİNCİ BÖLÜMÜ........................................................ 1058

VI. YÖNETMELİĞİN “UZMAN VE UZMAN

YARDIMCILARININ GÖREV VE YETKİLERİ İLE

ÇALIŞMA USÛL VE ESASLARI” BAŞLIKLI ALTINCI

BÖLÜMÜ ........................................................................................... 1058

VII. YÖNETMELİĞİN “ÇEŞİTLİ VE SON HÜKÜMLER”

BAŞLIKLI YEDİNCİ BÖLÜMÜ ....................................................... 1058

BEŞİNCİ BÖLÜM

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU PERSONELİ GÖREVDE YÜKSELME VE

UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ YÖNETMELİĞİ

I. YÖNETMELİĞİN “AMAÇ, KAPSAM, DAYANAK VE

TANIMLAR” BAŞLIKLI BİRİNCİ BÖLÜMÜ................................. 1059

II. YÖNETMELİĞİN “GÖREVDE YÜKSELME VE UNVAN

DEĞİŞİKLİĞİNE İLİŞKİN ESASLAR” BAŞLIKLI İKİNCİ

BÖLÜMÜ ........................................................................................... 1059

III. YÖNETMELİĞİN “ÇEŞİTLİ VE SON HÜKÜMLER”

BAŞLIKLI ÜÇÜNCÜ BÖLÜMÜ....................................................... 1059

ALTINCI BÖLÜM

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU DİSİPLİN ÂMİRLERİ YÖNETMELİĞİ

I. YÖNETMELİĞİN MADDELERİ...................................................... 1060

II. DİSİPLİN ÂMİRLERİ LİSTESİ......................................................... 1060

SONUÇ................................................................................................................ 1063

KAYNAKÇA ...................................................................................................... 1073

I. ESERLER ........................................................................................... 1073

II. KARARLAR....................................................................................... 1121

A) Kamu Denetçiliği Kurumu Kararları .......................................... 1121

LXI

B. Anayasa Mahkemesi Kararları.................................................... 1142

C. Danıştay Kararları....................................................................... 1148

Ç. Yargıtay Kararları....................................................................... 1150

III. MEVZUAT ......................................................................................... 1151

A. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ............................................ 1151

B. Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına

İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ............................ 1169

C. Kamu Denetçiliği Uzmanlığı Yönetmeliği ................................. 1198

Ç. Kamu Denetçiliği Kurumu Personeli Görevde Yükselme

ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ............................................. 1216

D. Kamu Denetçiliği Kurumu Disiplin Âmirleri Yönetmeliği ........ 1234

KAVRAMLAR DİZİNİ..................................................................................... 1237