Enflasyon Muhasebesi

Enflasyon, fiyatlar genel seviyesinin belirli bir süre boyunca sürekli

bir şekilde artmasıdır. Uzun süre devam eden yüksek enflasyonun makro

ekonomide ve toplumda birçok olumsuz etkisi olmaktadır. Yüksek enflasyonun aile içi ilişkilere kadar birçok çok alanda ekonomik, sosyal ve psikolojik olumsuz etkileri bulunmaktadır. Yüksek enflasyon makro ekonomik açıdan gelir dağılımının bozulması, toplumun alım gücünün düşmesi

gibi olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Yüksek enflasyonun işletmelerin finansal tabloları üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Yüksek enflasyonun yaşandığı dönemlerde sunulan finansal tablolar, işletmelerin gerçek finansal durumunu yansıtmaktan uzaklaşır. Yüksek enflasyon işletmelerin finansal tablolarında fiktif

kârlar raporlamalarına neden olur. Bu fiktif kârlar üzerinden ödenen vergiler, işletmelerin gerçek kazançlarının değil de özsermayelerinin vergilendirilmesine neden olur.

Yüksek enflasyonun finansal tablolar üzerindeki olumsuz etkileri muhasebe literatüründe “Enflasyon Muhasebesi”, uluslararası finansal raporlama literatüründe “Endeksleme”, vergi mevzuatımızda “Enflasyon Düzeltmesi” olarak isimlendirilen uygulama ile belirli ölçüde bertaraf edilebilmektedir.

Enflasyon düzeltmesi uzun bir aradan sonra 31.12.2023 tarihli bilançolara uygulanacaktır. Ülkemizde enflasyonun seyrinden enflasyon düzeltmesi uygulamasının belirli bir süre daha kullanılacağı görülmektedir.

Bu nedenle gerek literatüre katkı sağlamak gerekse uygulamacılara rehber

olması açısından bu eser kaleme alınmıştır.

Çalışmanın basımını gerçekleştiren Yetkin Yayınları’nın yönetici ve

çalışanlarına ve her zamanki gibi çalışmalarım sırasında benden desteğini

esirgemeyen sevgili eşim Pınar’a teşekkür ederim. Çalışmanın okuyuculara faydalı olmasını dilerim.

7 Mart 2024

M. Vefa TOROSLU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................... 7

İÇİNDEKİLER................................................................................................... 9

ŞEKİLLER LİSTESİ .......................................................................................... 25

KISALTMALAR.............................................................................................. 27

BİRİNCİ BÖLÜM

ENFLASYON HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1.1. ENFLASYONUN TANIMI......................................................................... 29

1.2. ENFLASYON İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR .................................................... 33

1.2.1. DEFLASYON ........................................................................................... 33

1.2.2. STAGFLASYON ........................................................................................ 34

1.2.3. DEZENFLASYON ...................................................................................... 35

1.2.4. TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ ........................................................................ 35

1.2.5. REFLASYON............................................................................................ 36

1.2.6. İKTİSADİ HOŞNUTSUZLUK ENDEKSİ.............................................................. 36

1.2.7. ENFLASYON HEDEFLEMESİ ........................................................................ 37

1.2.8. HAYAT PAHALILIĞI .................................................................................. 38

1.3. ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ................................................................... 38

1.3.1. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE) ............................................................... 40

1.3.2. YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (Yİ-ÜFE) .................................................. 40

1.3.3. GSYİH DEFLATÖRÜ................................................................................. 41

1.4. ENFLASYONUN ÇEŞİTLERİ...................................................................... 42

1.4.1. NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ.................................................. 42

1.4.1.1. Talep Enflasyonu ........................................................................ 42

1.4.1.2. Maliyet Enflasyonu..................................................................... 44

1.4.1.3. Fiyat Enflasyonu ......................................................................... 46

1.4.1.4. Yapısal Enflasyon........................................................................ 46

1.4.2. ARTIŞ HIZINA GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ................................................... 47

1.4.2.1. Sürünen Enflasyon...................................................................... 47

1.4.2.2. Ilımlı Enflasyon ........................................................................... 47

10 İçindekiler

1.4.2.3. Yüksek Enflasyon.........................................................................47

1.4.2.4. Hiperenflasyon............................................................................48

1.4.3. GELİŞME SÜREÇLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ.......................................51

1.4.3.1.Açık Enflasyon..............................................................................51

1.4.3.2.Gizli (Örtülü) Enflasyon ................................................................51

1.4.4. DİĞER ENFLASYON ÇEŞİTLERİ .....................................................................52

1.4.4.1. Çekirdek Enflasyon......................................................................52

1.4.4.2. Beklenti Enflasyonu.....................................................................53

1.4.4.3. Kronik Enflasyon .........................................................................53

1.4.4.4. Skimpflasyon...............................................................................53

1.4.4.5. Shrinkflasyon...............................................................................54

1.4.4.6. Greedflation................................................................................55

1.5. ENFLASYONUN MALİYETLERİ.................................................................55

1.5.1. KARAR ALMA SÜRECİNDE ENFLASYONUN MALİYETİ........................................55

1.5.2. YATIRIM SÜRECİNDE ENFLASYONUN MALİYETİ ..............................................56

1.5.3. KREDİ PİYASASINDA ENFLASYONUN MALİYETİ ...............................................56

1.5.4. İŞGÜCÜ PİYASASINDA ENFLASYONUN MALİYETİ .............................................56

1.5.5. TOPLUMSAL ALANDA ENFLASYONUN MALİYETİ .............................................56

1.5.6. DIŞ PİYASALARDA ENFLASYONUN MALİYETİ ..................................................57

1.6. ENFLASYONUN NEDENLERİ....................................................................57

1.7. ENFLASYONUN DÜŞÜRÜLMESİ..............................................................58

1.8. ENFLASYONUN İŞLETMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ................................60

1.9. ENFLASYONUN FİNANSAL TABLOLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ..................61

1.9.1. ENFLASYONUN BİLANÇO ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ..............................................64

1.9.1.1. Enflasyonun Varlık Kalemleri Üzerindeki Etkileri ........................66

1.9.1.1.1. Enflasyonun Parasal Varlık Kalemleri Üzerindeki Etkileri................ 67

1.9.1.1.2. Enflasyonun Parasal Olmayan Varlık Kalemleri Üzerindeki Etkileri. 67

1.9.1.2. Enflasyonun Yükümlülük Kalemleri Üzerindeki Etkileri ...............69

1.9.1.2.1. Enflasyonun Parasal Yükümlülük Kalemleri Üzerindeki Etkileri ...... 69

1.9.1.2.2. Enflasyonun Parasal Olmayan Yükümlülük Kalemleri Üzerindeki

 Etkileri ............................................................................................ 70

1.9.2. ENFLASYONUN GELİR TABLOSU ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ .....................................73

1.9.2.1. Enflasyonun Gelir Kalemleri Üzerindeki Etkileri ..........................74

1.9.2.2. Enflasyonun Gider Kalemleri Üzerindeki Etkileri .........................75

İçindekiler 11

1.10. ENFLASYONUN MUHASEBESİNİN TEMEL KAVRAMLARI ÜZERİNDEKİ

 ETKİLERİ.............................................................................................. 76

1.10.1. ENFLASYONUN SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMINA ETKİSİ............................. 76

1.10.2. ENFLASYONUN İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ KAVRAMINA ETKİSİ.......................... 76

1.10.3. ENFLASYONUN MALİYET ESASI KAVRAMINA ETKİSİ ...................................... 77

1.10.4. ENFLASYONUN TUTARLILIK KAVRAMINA ETKİSİ ........................................... 77

1.10.5. ENFLASYONUN TAM AÇIKLAMA KAVRAMINA ETKİSİ..................................... 78

1.10.6. ENFLASYONUN İHTİYATLILIK KAVRAMINA ETKİSİ .......................................... 78

1.10.7. ENFLASYONUN PARAYLA ÖLÇME KAVRAMINA ETKİSİ.................................... 79

İKİNCİ BÖLÜM

ENFLASYON MUHASEBESİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

2.1. ENFLASYON MUHASEBESİNİN TANIMI .................................................. 81

2.2. ENFLASYON MUHASEBESİNİN AMACI VE GEREKLİLİĞİ .......................... 90

2.2.1. ENFLASYON MUHASEBESİNİN AMACI.......................................................... 90

2.2.2. ENFLASYON MUHASEBESİNİN GEREKLİLİĞİ ................................................... 93

2.3. ENFLASYON MUHASEBESİ YÖNTEMLERİ ............................................... 96

2.3.1. KISMİ DÜZELTME YÖNTEMLERİ .................................................................. 96

2.3.1.1. Yeniden Değerleme .................................................................... 97

2.3.1.1.1. Yeniden Değerleme Kavramı ...........................................................97

2.3.1.1.2. Yeniden Değerleme Uygulamaları .................................................100

2.3.1.1.2.1. Sürekli Yeniden Değerleme ...................................................100

2.3.1.1.2.1.1. Yasal Düzenleme ...........................................................100

2.3.1.1.2.1.2. Yeniden Değerleme Yapabilecek Mükellefler................101

2.3.1.1.2.1.3. Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulabilecek İktisadi

 Kıymetler.......................................................................102

2.3.1.1.2.1.4. Değerlemeye Tabi Tutulamayacak İktisadi Kıymetler....102

2.3.1.1.2.1.5. Yeniden Değerlemeye Esas Değer.................................103

2.3.1.1.2.1.6. Yeniden Değerleme Oranı .............................................103

2.3.1.1.2.1.7. Yeniden Değerleme Yapabilme Zamanı.........................104

2.3.1.1.2.1.8. Geçici Vergi Dönemlerinde Yeniden Değerleme............105

2.3.1.1.2.1.9. Özel Hesap Dönemine Tabi Mükelleflerin Durumu .......105

2.3.1.1.2.1.10. Yeniden Değerleme Uygulaması..................................105

2.3.1.1.2.1.11. Yeniden Değerlemenin Envanter Defterine

 Kaydedilmesi...............................................................107

2.3.1.1.2.1.12. Enflasyon Düzeltmesi Açısından Yeniden Değerleme..108

12 İçindekiler

2.3.1.1.2.1.13. Özel Fon Hesabındaki Tutarların Başka Bir Hesaba

 Aktarılması veya İşletmeden Çekilmesi ...................... 108

2.3.1.1.2.1.14. Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulan Sabit Kıymetlerin

 Elden Çıkarılması ........................................................ 109

2.3.1.1.2.2. Tek Seferlik Yeniden Değerleme ........................................... 109

2.3.1.1.2.2.1. Yasal Düzenleme........................................................... 109

2.3.1.1.2.2.2. Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulabilecek İktisadi

 Kıymetler....................................................................... 111

2.3.1.1.2.2.3. Yeniden Değerlemeye Esas Değer ................................ 112

2.3.1.1.2.2.4. Yeniden Değerleme Oranı............................................. 112

2.3.1.1.2.2.5. Yeniden Değerleme Uygulaması ................................... 112

2.3.1.1.2.2.6. Vergi Uygulaması .......................................................... 113

2.3.1.1.2.2.7. Özel Fon Hesabındaki Tutarların Başka Bir Hesaba

 Aktarılması veya İşletmeden Çekilmesi......................... 113

2.3.1.1.2.2.8. Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulan Sabit Kıymetlerin

 Elden Çıkarılması........................................................... 114

2.3.1.1.3. Yeniden Değerlemenin Muhasebeleştirilmesi .............................. 114

2.3.1.1.4. Örnek Uygulama ........................................................................... 114

2.3.1.2. Azalan Bakiyeler Yöntemi ile Amortisman Ayrılması ................119

2.3.1.3. Sabit Kıymet Yenileme Fonu......................................................121

2.3.1.4. Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Stok Değerleme Yöntemi ..................123

2.3.1.5. Alacak ve Borç Senetleri Reeskontu ..........................................126

2.3.1.6. İştirak Hissesi Satış Kazancı İstisnası.........................................127

2.3.2. GENEL NİTELİKLİ YÖNTEMLER...................................................................128

2.3.2.1. Genel Fiyat Düzeyi Yöntemi ......................................................128

2.3.2.2. Cari Maliyet Yöntemi ................................................................132

2.3.2.3. Karma Yöntem ..........................................................................137

2.3.2.4. Yöntemlerin Karşılaştırılması ....................................................138

2.4. DÜNYADA ENFLASYON MUHASEBESİNİN TARİHÇESİ ...........................140

2.4.1. GENEL AÇIKLAMA..................................................................................140

2.4.2. ÇEŞİTLİ ÜLKELERDEKİ ENFLASYON MUHASEBESİ UYGULAMALARI.....................141

2.4.2.1. Amerika Birleşik Devletleri ........................................................141

2.4.2.2. Almanya....................................................................................142

2.4.2.3. Arjantin .....................................................................................142

2.4.2.4. Avustralya .................................................................................142

2.4.2.5. Brezilya .....................................................................................143

2.4.2.6. Fransa .......................................................................................143

2.4.2.7. Güney Afrika .............................................................................145

2.4.2.8. Hollanda....................................................................................145

İçindekiler 13

2.4.2.9. İngiltere .................................................................................... 146

2.4.2.10. İsrail........................................................................................ 146

2.5. TÜRKİYE’DE ENFLASYON MUHASEBESİNİN TARİHÇESİ ........................ 146

2.5.1. GENEL AÇIKLAMA ................................................................................. 146

2.5.2. SERMAYE PİYASASI KURULU DÜZENLEMELERİ ............................................. 147

2.5.3. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU (BDDK) DÜZENLEMELERİ... 152

2.5.4. TÜRKİYE MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI KURULU (TMUDESK)

 DÜZENLEMELERİ ................................................................................... 152

2.5.5. VERGİ USUL KANUNU’NDA YAPILAN DÜZENLEMELER................................... 153

2.5.6. KAMU GÖZETİMİ KURUMU DÜZENLEMELERİ .............................................. 163

2.5.7. KAMU İDARELERİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASI........................ 164

2.6. TÜRKİYE’DE ENFLASYON MUHASEBESİ İLE İLGİLİ YASAL ÇERÇEVE ....... 165

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ENFLASYON MUHASEBESİ KAYITLARI

3.1. ENFLASYON MUHASEBESİNDE KULLANILAN MUHASEBE HESAPLARI .. 169

3.1.1. GENEL AÇIKLAMA ................................................................................. 169

3.1.2. VERGİ USUL KANUNU’NUN MÜKERRER 298. MADDESİ İLE SÜREKLİLİK ARZ EDEN

 DÜZELTME İŞLEMİNE İLİŞKİN MUHASEBE HESAPLARI .................................... 170

3.1.3. VERGİ USUL KANUNUNUN GEÇİCİ 25. MADDESİ KAPSAMINDA DÜZELTME

 İŞLEMİNE İLİŞKİN MUHASEBE HESAPLARI.................................................... 174

3.2. ENFLASYON DÜZELTMESİ MUHASEBE KAYITLARI................................ 174

3.2.1. VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜK HESAPLARININ DÜZELTME KAYITLARI ...................... 174

3.2.2. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ HESAPLARININ DÜZELTME

 KAYITLARI ............................................................................................ 175

3.2.3. SERMAYE HESABININ DÜZELTME KAYITLARI ............................................... 178

3.2.4. ENFLASYON DÜZELTMESİ İLE İLGİLİ KÂR ZARAR KAYITLARI ............................. 179

3.2.4.1. 31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi ile İlgili ..................... 179

3.2.4.1.1. Varlık ve Yükümlülük Hesapları .....................................................179

3.2.4.1.2. Sermaye Hesabı .............................................................................180

3.2.4.1.3. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hesapları.............................180

3.2.4.2. 2024 ve Sonraki Yıllarda Yapılacak Enflasyon Düzeltmesi

 ile İlgili ...................................................................................... 181

3.2.4.2.1. Varlık ve Yükümlülük Hesapları .....................................................181

3.2.4.2.2. Sermaye Hesabı .............................................................................183

3.2.4.2.3. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hesapları.............................184

14 İçindekiler

3.2.5. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE REEL OLMAYAN FİNANSMAN

 MALİYETİ.............................................................................................186

3.2.6. YABANCI PARA İLE YAPILAN YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ ...........187

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN ENFLASYON MUHASEBESİ

4.1. GENEL AÇIKLAMA................................................................................189

4.2. ENFLASYON MUHASEBESİNİN KOŞULLARI ...........................................194

4.3. ENFLASYON DÜZELTMESİNİN KAPSAMI...............................................195

4.3.1. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPMAK ZORUNDA OLANLAR ................................195

4.3.1.1. Koşullar Kapsamında Enflasyon Düzeltmesi Yapmak

 Zorunda Olanlar.......................................................................195

4.3.1.1.1. Faaliyetlerine Öteden Beri Devam Eden İşletmeler ...................... 195

4.3.1.1.2. Yeni İşe Başlayan İşletmeler.......................................................... 196

4.3.1.1.3. Bilanço Esasına Geçiş ve Çıkış ....................................................... 197

4.3.1.1.4. Özel Durumlar............................................................................... 198

4.3.1.2. Sürekli Olarak Enflasyon Düzeltmesi Yapmak Zorunda Olanlar 199

4.3.2. SEÇİMLİK HAK OLARAK ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPABİLECEK OLANLAR .........201

4.3.3. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPAMAYACAK OLANLAR......................................201

4.4. ENFLASYON MUHASEBESİNİN UYGULANACAĞI DÖNEM .....................203

4.4.1. TAKVİM YILI..........................................................................................203

4.4.2. ÖZEL HESAP DÖNEMİ.............................................................................205

4.5. ENFLASYON MUHASEBESİ UYGULAMASININ SONA ERMESİ ................206

4.6. ENFLASYON MUHASEBESİ SÜRECİ .......................................................207

4.7. DÜZELTMEYE TABİ OLACAK FİNANSAL TABLOLAR ...............................209

4.8. DÜZELTMEYE TABİ OLACAK KIYMETLER ..............................................210

4.9. PARASAL VE PARASAL OLMAYAN HESAP KALEMLERİ ..........................212

4.9.1. PARASAL VE PARASAL OLMAYAN HESAP AYRIMI..........................................212

4.9.1.1. Parasal Hesap Kalemleri ...........................................................213

4.9.1.2. Parasal Olmayan Hesap Kalemleri............................................222

4.9.2. PARASAL VE PARASAL OLMAYAN HESAP KALEMLERİNİN ENFLASYON

 MUHASEBESİNE ETKİSİ............................................................................228

4.10. DÜZELTMEYE ESAS OLAN TARİHLER ..................................................236

İçindekiler 15

4.11. KULLANILACAK FİYAT ENDEKSİ.......................................................... 239

4.12. KATSAYILAR ...................................................................................... 240

4.12.1. DÜZELTME KATSAYISI .......................................................................... 240

4.12.2. ORTALAMA DÜZELTME KATSAYISI .......................................................... 244

4.12.3. TAŞIMA KATSAYISI............................................................................... 245

4.13. DÜZELTME İŞLEMİNDE ESAS ALINACAK TUTARLAR ........................... 247

4.14. REEL OLMAYAN FİNANSMAN MALİYETİNİN HESAPLANMASI ............ 249

4.14.1. GENEL AÇIKLAMA ............................................................................... 249

4.14.2. REEL OLMAYAN FİNANSMAN MALİYETİ İÇEREN HESAP KALEMLERİ ............... 256

4.14.3. REEL OLMAYAN FİNANSMAN MALİYETİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ................ 258

4.14.3.1. Borç Tutarının Esas Alınması Yöntemi.................................... 258

4.14.3.1.1. ROFM Tutarının Aktifleştirilen Finansman Maliyetinden

 Küçük Olması Durumu.................................................................259

4.14.3.1.2. ROFM Tutarının Aktifleştirilen Finansman Maliyetinden

 Büyük Olması Durumu.................................................................266

4.14.3.1.3. ROFM Oranının Negatif Olması Durumu .....................................267

4.14.3.1.4. Yabancı Para Üzerinden Borçlanmalar.........................................268

4.14.3.1.5. Birden Fazla Hesap Dönemine Yayılan Borçlanmalar ..................269

4.14.3.2. Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması Yöntemi ......... 272

4.14.3.2.1. ROFM Oranının (1)’den Büyük Olması Durumu...........................275

4.14.3.2.2. ROFM Oranının Negatif Olması Durumu .....................................279

4.14.4. KREDİLER İLE İLGİLİ BAZI FİNANSMAN GİDERLERİ ....................................... 279

4.14.5. YENİDEN DEĞERLEMEYE TABİ TUTULMUŞ İKTİSADİ KIYMETLERDE ROFM....... 279

4.14.6. TOPLULAŞTIRILMIŞ YÖNTEMLERLE ROFM................................................ 280

4.14.7. ROFM’NİN TEVSİKİ............................................................................. 280

4.15. PARASAL KAZANÇ/KAYIP (ENFLASYON DÜZELTMESİ KÂR/ZARARI)... 280

4.16. ENFLASYON DÜZELTMESİ ÖNCESİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ................ 281

4.17. ENFLASYON DÜZELTMESİNDE TEMEL İLKELER................................... 284

4.18. BİLANÇODAKİ HESAP KALEMLERİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ....... 285

4.18.1. VARLIKLARIN DÜZELTİLMESİ .................................................................. 285

4.18.1.1. Menkul Kıymetlerin Düzeltilmesi............................................ 285

4.18.1.2. Verilen Depozito ve Teminatlar.............................................. 287

4.18.1.3. Stokların Düzeltilmesi............................................................. 289

4.18.1.3.1. Genel Açıklama............................................................................289

4.18.1.3.2. Stoklarda Düzeltmeye Esas Tutarlar............................................293

16 İçindekiler

4.18.1.3.3. Stoklarda Enflasyon Düzeltmesi Yöntemleri ............................... 293

4.18.1.3.3.1. Gerçek Yöntem ................................................................... 295

4.18.1.3.3.2. Toplulaştırılmış Yöntemler.................................................. 297

4.18.1.3.3.2.1. Basit Ortalama Yöntem............................................... 300

4.18.1.3.3.2.2. Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntem ........................... 301

4.18.1.3.3.2.3. Stok Devir Hızı Yöntemi .............................................. 305

4.18.1.3.3.2.4. Yöntemlerin Karşılaştırılması ...................................... 309

4.18.1.3.3.3. Üretim İşletmelerinde Stokların Enflasyon Düzeltmesi....... 310

4.18.1.3.3.3.1. Gerçek Yöntem ........................................................... 312

4.18.1.3.3.3.2. Toplulaştırılmış Yöntemler.......................................... 313

4.18.1.3.4. Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulan Stokların Satılması........... 316

4.18.1.4. Verilen Sipariş Avanslarının Düzeltilmesi ................................318

4.18.1.5. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklarının

 Düzeltilmesi ............................................................................321

4.18.1.6. Mali Duran Varlıkların Düzeltilmesi ........................................321

4.18.1.6.1. Bağlı Menkul Kıymetler............................................................... 322

4.18.1.6.2. İştirakler...................................................................................... 323

4.18.1.6.3. Bağlı Ortaklıklar........................................................................... 326

4.18.1.7. Maddi Duran Varlıkların Düzeltilmesi .....................................326

4.18.1.7.1. Genel Açıklama ........................................................................... 326

4.18.1.7.2. Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulmuş Maddi Duran Varlıklar..... 330

4.18.1.7.3. Arazi ve Arsalar ........................................................................... 339

4.18.1.7.4. Yer Altı ve Yer Üstü Düzenleri ..................................................... 339

4.18.1.7.5. Binalar......................................................................................... 340

4.18.1.7.6. Tesis Makine ve Cihazlar............................................................. 342

4.18.1.7.7. Taşıtlar ........................................................................................ 344

4.18.1.7.8. Demirbaşlar ................................................................................ 348

4.18.1.8. Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi ...................................349

4.18.1.8.1. 31.12.2023 Tarihli Bilançolarda Birikmiş Amortismanların

 Düzeltilmesi ................................................................................ 350

4.18.1.8.2. 2024 ve Sonraki Hesap Dönemlerinde Birikmiş Amortismanların

 Düzeltilmesi ................................................................................ 355

4.18.1.9. Yapılmakta Olan Yatırımların Düzeltilmesi .............................357

4.18.1.9.1. 31.12.2023 Tarihi İtibarıyla Devam Eden Yatırımların

 Düzeltilmesi ................................................................................ 358

4.18.1.9.2. 01.01.2024 Tarihinden Önce İlgili Aktif Hesaba Aktarılan

 Yatırımların Düzeltilmesi............................................................. 359

4.18.1.10. Maddi Olmayan Duran Varlıkların Düzeltilmesi....................361

4.18.1.10.1. Haklar........................................................................................ 362

4.18.1.10.2. Şerefiye ..................................................................................... 363

4.18.1.10.3. Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri .............................................. 363

4.18.1.10.4. Araştırma ve Geliştirme Giderleri ............................................. 364

İçindekiler 17

4.18.1.10.5. Özel Maliyetlerin Düzeltilmesi...................................................369

4.18.1.10.6. Birikmiş Amortismanlar.............................................................370

4.18.1.11. Özel Tükenmeye Tabi Varlıkların Düzeltilmesi ..................... 371

4.18.1.11.1. Arama Giderlerinin Düzeltilmesi................................................371

4.18.1.11.2. Hazırlık ve Geliştirme Giderlerinin Düzeltilmesi ........................372

4.18.1.11.3. Birikmiş Tükenme Paylarının Düzeltilmesi.................................373

4.18.1.12. Finansal Kiralama İşlemlerinin Düzeltilmesi......................... 374

4.18.1.13. Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulan Parasal Olmayan

 Kıymetlerin Satılması ............................................................ 375

4.18.1.13.1. Amortismana Tabi Kıymetlerin Satılması...................................375

4.18.1.13.2. Amortismana Tabi Olmayan Kıymetlerin Satılması....................376

4.18.2. YÜKÜMLÜLÜKLERİN DÜZELTİLMESİ ......................................................... 377

4.18.2.1. Alınan Depozito ve Teminatların Düzeltilmesi........................ 377

4.18.2.2. Alınan Sipariş Avanslarının Düzeltilmesi ................................ 379

4.18.2.3. Karşılıkların Düzeltilmesi ........................................................ 381

4.18.2.4. Gelecek Aylara/Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkuklarının

 Düzeltilmesi ........................................................................... 383

4.18.3. ÖZSERMAYE HESAPLARININ DÜZELTİLMESİ............................................... 383

4.18.3.1. Genel Açıklama ...................................................................... 383

4.18.3.1.1. Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak Özsermaye Kalemleri....385

4.18.3.1.2. Enflasyon Düzeltilmesine Tabi Tutulmayıp Aynen Korunacak

 Olan Özsermaye Kalemleri ..........................................................387

4.18.3.1.3. Enflasyon Düzeltilmesine Tabi Tutulmayıp Kapatılacak

 Olan Özsermaye Kalemleri ..........................................................387

4.18.3.2. Sermayenin Düzeltilmesi ........................................................ 391

4.18.3.2.1. Sermaye Artırımlarının Düzeltilmesi............................................393

4.18.3.2.2. Sermaye Azaltımlarının Düzeltilmesi ...........................................395

4.18.3.3. Sermaye Düzeltmesi Olumlu ve Olumsuz Farkları .................. 397

4.18.3.4. Sermaye Yedeklerinin Düzeltilmesi......................................... 399

4.18.3.4.1. Hisse Senetleri İhraç Primlerinin Düzeltilmesi .............................399

4.18.3.4.2. Hisse Senedi İptal Kârlarının Düzeltilmesi....................................400

4.18.3.4.3. M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları ............................................401

4.18.3.4.4. Kayda Alınan Emtia Özel Karşılığının Düzeltilmesi .......................401

4.18.3.5. Kâr Yedeklerinin Düzeltilmesi ................................................. 404

4.18.3.5.1. Yasal Yedeklerin Düzeltilmesi ......................................................405

4.18.3.5.2. Statü Yedeklerinin Düzeltilmesi ...................................................406

4.18.3.5.3. Olağanüstü Yedeklerin Düzeltilmesi ............................................407

4.18.3.5.4. Özel Fonların Düzeltilmesi ...........................................................408

4.18.3.5.4.1. Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak Özel Fonlar ...........409

4.18.3.5.4.1.1. Sabit Kıymet Yenileme Fonu........................................410

4.18.3.5.4.1.2. Girişim Sermayesi Fonu ...............................................411

18 İçindekiler

4.18.3.5.4.1.3. Taşınmaz ve İştirak Satış Kazancı İstisnası................... 411

4.18.3.5.4.1.4. Sat-Kirala-Geri Al İşlemlerinden Doğan Kazanç

 İstisnası....................................................................... 412

4.18.3.5.4.1.5. Kira Sertifikası İhracı Amacıyla Varlık ve Hakların

 Satışından Doğan Kazanç İstisnası .............................. 413

4.18.3.5.4.1.6. Vergi Barışı Kanunları Kapsamında İşletme Kayıtlarının

 Düzeltilmesi Sonucu Pasifte Oluşan Fonlar ................ 413

4.18.3.5.4.1.7. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Kapsamında

 Oluşturulan Fonlar...................................................... 415

4.18.3.5.4.1.8. Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin

 Desteklenmesi Hakkında Kanun Kapsamında

 Oluşturulan Fonlar...................................................... 416

4.18.3.5.4.1.9. Varlık Barışı Kanunları Kapsamında Parasal Olmayan

 Kıymetlerden Kaynaklı Pasifte Oluşan Fonlar.............. 416

4.18.3.5.4.1.10. Sermaye Tamamlama Fonu ...................................... 419

4.18.3.5.4.2. Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmayacak Özel Fonlar.... 420

4.18.3.5.4.2.1. Yurtdışından Getirilerek Sermaye Olarak Konulan

 Yabancı Paralar Kapsamında Oluşan Özel Fonlar ....... 420

4.18.3.5.4.2.2. Avrupa Birliği Projesi Karşılığı Sağlanan Hibeler.......... 420

4.18.3.5.4.2.3. 5746 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Hibeler ....... 421

4.18.3.5.4.2.4. Varlık Barışı Kanunları Kapsamında Parasal

 Kıymetlerden Kaynaklı Pasifte Oluşan Fonlar............. 422

4.18.3.5.4.2.5. Sermaye Avansı........................................................... 422

4.18.3.5.4.3. Kapatılacak Olan Özel Fonlar .............................................. 422

4.18.3.6. Örnek Uygulama .....................................................................423

4.18.4. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİNİN DÜZELTİLMESİ ............429

4.18.4.1. Genel Açıklama .......................................................................429

4.18.4.2. Örnek Uygulama .....................................................................437

4.18.4.2.1. 31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi .................................... 439

4.18.4.2.2. 2024 Yılı Maliyetlerinin ve Hakedişlerinin Muhasebeleştirilmesi 446

4.18.4.2.3. 31.03.2024 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi .................................... 446

4.18.4.2.4. Geçici Kabulden Sonra Yapılacak Muhasebe Kayıtları................. 455

4.18.5. GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI .......................................................................456

4.18.6. GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI ....................................................................457

4.18.7. DÖNEM NET KÂRI/ZARARI ....................................................................457

4.18.8. HESAP DÖNEMLERİ ARASI KARŞILAŞTIRMA ...............................................460

4.19. ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASININ VERGİ ETKİSİ.................464

4.19.1. GENEL AÇIKLAMA................................................................................464

4.19.2. ÖZKAYNAK YAPISININ VERGİ ETKİSİ .........................................................466

4.19.3. BİLANÇO YAPISININ VERGİ ETKİSİ............................................................478

İçindekiler 19

4.19.4. DÜZELTMEYE ESAS TARİHLERİN VERGİ ETKİSİ............................................ 485

4.19.5. AMORTİSMAN GİDERİNİN VERGİ ETKİSİ ................................................... 489

4.20. ENFLASYON DÜZELTMESİ İLE İLGİLİ ÖZELLİKLİ DURUMLAR ............... 494

4.20.1. VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN GİDER KABUL EDİLMEYEN KARŞILIKLARDA

 ENFLASYON DÜZELTMESİ ...................................................................... 494

4.20.2. ENFLASYON DÜZELTMESİNİN FİNANSMAN GİDER KISITLAMASINA ETKİSİ ........ 495

4.20.3. ENFLASYON DÜZELTMESİNİN ÖRTÜLÜ SERMAYE MÜESSESESİNE ETKİSİ ......... 497

4.20.4. FİYATI DEVLET TARAFINDAN BELİRLENEN MALLAR..................................... 499

4.20.5. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPMAK DURUMUNDA OLMAYANLAR TARAFINDAN

 VERİLEN VEYA ALINAN AVANSLAR........................................................... 499

4.20.6. BİRLEŞME PRİMİ ................................................................................. 499

4.21. GELİR/KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİ ÜZERİNDE YAPILACAK

 İŞLEMLER .......................................................................................... 500

4.21.1. İNDİRİLEMEYEN GEÇMİŞ YILLAR MALİ ZARARLARINI ................................... 500

4.21.2. GEÇMİŞ YILLAR MALİ ZARARLARININ ENFLASYON DÜZELTMESİ .................... 500

4.21.3. KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLERİN BEYANI .................................... 500

4.21.4. VERGİDEN İSTİSNA EDİLMİŞ KAZANÇLARIN BEYANI .................................... 501

4.21.5. AMORTİSMAN SÜRESİ BİTMEMİŞ OLAN KIYMETLERE İLİŞKİN ROFM............. 502

4.22. HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI’NIN ENFLASYON DÜZELTMESİ

 İLE İLGİLİ YETKİLERİ ........................................................................... 503

4.22.1. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILACAK FİNANSAL TABLOLARI BELİRLEME.......... 503

4.22.2. PARASAL OLMAYAN KIYMETLERİN BELİRLENMESİ ...................................... 504

4.22.3. DÜZELTME İŞLEMİNDE ESAS ALINACAK TARİHLERİ BELİRLEME...................... 504

4.22.4. FARKLI ENDEKS BELİRLEME ................................................................... 504

4.23. İZLEYEN DÖNEM BAŞLANGIÇ DEĞERLERİ........................................... 505

4.24. SONRAKİ DÖNEM BİLANÇOLARININ DÜZELTİLMESİ .......................... 505

4.25. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPMA VE KAYIT ZAMANI ........................ 508

4.26. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPMAMANIN YAPTIRIMI ........................ 508

4.27. UYGULAMALAR................................................................................. 510

4.27.1. BAŞLANGIÇ BİLANÇOSUNUN (31.12.2023) DÜZELTİLMESİ UYGULAMALARI .. 510

4.27.1.1. Uygulama-1............................................................................ 510

4.27.1.2. Uygulama-2............................................................................ 518

4.27.1.3. Uygulama-3............................................................................ 530

20 İçindekiler

4.27.1.4. Uygulama-4 ............................................................................542

4.27.1.5. Uygulama-5 ............................................................................555

4.27.1.6. Uygulama-6 ............................................................................574

4.27.2. SONRAKİ DÖNEM BİLANÇOLARININ (2024 VE SONRASI) DÜZELTİLMESİ

 UYGULAMALARI...................................................................................612

4.27.2.1. Uygulama-7 ............................................................................612

4.27.2.2. Uygulama-8 ............................................................................640

BEŞİNCİ BÖLÜM

TMS 29 AÇISINDAN ENFLASYON MUHASEBESİ

5.1. GENEL AÇIKLAMA................................................................................663

5.2. STANDARDIN AMACI...........................................................................664

5.3. STANDARDIN KAPSAMI .......................................................................665

5.4. YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMİ .......................................................666

5.5. FİNANSAL TABLOLARIN DÜZELTİLMESİ................................................667

5.5.1. DÜZELTME ÖNCESİ YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER.......................................671

5.5.2. TARİHİ MALİYET ESASINA GÖRE HAZIRLANMIŞ FİNANSAL TABLOLARIN

 DÜZELTİLMESİ ......................................................................................687

5.5.2.1. Finansal Durum Tablosu (Bilanço) ............................................687

5.5.2.2. Kapsamlı Gelir Tablosu .............................................................691

5.5.2.3. Net Kârdaki Kazanç veya Kayıp.................................................692

5.5.3. CARİ MALİYET ESASINA GÖRE HAZIRLANMIŞ FİNANSAL TABLOLARIN

 DÜZELTİLMESİ .......................................................................................692

5.5.3.1. Finansal Durum Tablosu (Bilanço) ............................................692

5.5.3.2. Kapsamlı Gelir Tablosu .............................................................692

5.5.3.3. Net Kârdaki Kazanç veya Kayıp.................................................693

5.5.3.4. Vergiler .....................................................................................693

5.5.3.5. Nakit Akış Tablosu.....................................................................694

5.5.3.6. Karşılaştırmalı Rakamlar...........................................................695

5.5.3.7. Konsolide Finansal Tablolar ......................................................695

5.5.4. FİNANSAL TABLO KALEMLERİNİN DÜZELTİLMESİ...........................................696

5.5.4.1. Bilanço Kalemlerinin Düzeltilmesi.............................................698

5.5.4.1.1. Finansal Yatırımlar ........................................................................ 698

5.5.4.1.1.1. Borçlanma Araçları................................................................ 698

5.5.4.1.1.2. Özkaynak Araçları ................................................................. 699

5.5.4.1.1.3. Bireysel Finansal Tablolarda Finansal Yatırımlar................... 700

İçindekiler 21

5.5.4.1.2. Stoklar............................................................................................701

5.5.4.1.2.1. Ticari Mallar...........................................................................702

5.5.4.2.1.1.1. Stok Devir Hızı Yöntemi .................................................702

5.5.4.2.1.1.2. İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi...................................704

5.5.4.1.2.2. Üretim Döngüsündeki Stoklar ...............................................708

5.5.4.1.2.2.1. Stok Devir Hızı Yöntemi .................................................708

5.5.4.1.2.2.2. İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi...................................713

5.5.4.1.3. Canlı Varlıklar.................................................................................714

5.5.4.1.4. Verilen Avanslar.............................................................................715

5.5.4.1.5. Verilen Depozito ve Teminatlar.....................................................717

5.5.4.1.6. Gelecek Döneme Ait Giderleri .......................................................717

5.5.4.1.7. Maddi Duran Varlıklar ...................................................................718

5.5.4.1.8. Aktifleştirilen Borçlanma Maliyetleri .............................................724

5.5.4.1.9. Maddi Olmayan Duran Varlıklar ....................................................725

5.5.4.1.10. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller....................................................726

5.5.4.1.11. Kullanım Hakkı Varlıklar...............................................................728

5.5.4.1.12. Müşteri Sözleşmelerinden Doğan Varlıklar..................................732

5.5.4.1.13. Varlıklarda Değer Düşüklüğü .......................................................732

5.5.4.1.14. Alınan Avanslar............................................................................732

5.5.4.1.15. Gelecek Döneme Ait Gelirler .......................................................734

5.5.4.1.16. Müşteri Sözleşmelerinden Doğan Yükümlülükler........................735

5.5.4.1.17. Özkaynaklar.................................................................................735

5.5.4.1.17.1. Sermaye...............................................................................735

5.5.4.1.17.2. Hisse Senetleri İhraç Primleri...............................................738

5.5.4.1.17.3. Geri Alınan Paylar................................................................739

5.5.4.1.17.4. Yeniden Değerleme Değer Artışları .....................................739

5.5.4.1.17.5. Kârdan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler ....................................740

5.5.4.1.17.6. Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları..............................................740

5.5.4.1.17.7. Dönem Kâr/Zararı................................................................742

5.5.4.1.18. Ertelenmiş Vergi ..........................................................................742

5.5.4.2. Gelir Tablosu Kalemlerinin Düzeltilmesi ................................... 745

5.5.4.2.1. Düzeltme Yöntemleri.....................................................................747

5.5.4.2.1.1. Aylık Endeksler ile Düzeltme .................................................747

5.5.4.2.1.2. Dönem Ortalama Endeksi ile Düzeltme.................................747

5.5.4.2.1.3. Üçer Aylık Periyotlara Ait Endeksler ile Düzeltme .................748

5.5.4.2.1.4. Ay Ortası Endeksleri ile Düzeltme..........................................750

5.5.4.2.2. Satışlar...........................................................................................750

5.5.4.2.3. Parasal Olmayan Varlık Satış Kârları ..............................................753

5.5.4.2.4. Satışların Maliyeti ..........................................................................755

5.5.4.2.5. Amortisman Giderleri ....................................................................760

5.5.4.2.6. Giderler..........................................................................................761

5.6. PARASAL POZİSYON KAZANÇ/KAYIPLARI ............................................ 763

22 İçindekiler

5.7. ÖZKAYNAK DEĞİŞİM TABLOSU ............................................................768

5.8. ENFLASYON DÜZELTMESİ SONRASINDA FİNANSAL TABLOLARIN

 DÜZENLENMESİ...................................................................................769

5.9. YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMİNİN SONA ERMESİ.................................771

5.10. İŞLETMELER TARAFINDAN YAPILMASI GEREKEN AÇIKLAMALAR........772

ALTINCI BÖLÜM

BOBİ FRS AÇISINDAN ENFLASYON MUHASEBESİ

6.1. GENEL AÇIKLAMA................................................................................777

6.2. FİNANSAL TABLOLARIN ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ ................780

6.2.1. FİNANSAL DURUM TABLOSUNUN ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ ...............781

6.2.1.1. Parasal Kalemlerin Düzeltilmesi................................................781

6.2.1.2. Parasal Olmayan Kalemlerin Düzeltilmesi ................................782

6.2.1.3. Borçlanma Maliyetleri İçerisinde Yer Alan Enflasyon Etkisi ......783

6.2.1.4. Özkaynakların Düzeltilmesi.......................................................783

6.2.2. KÂR VEYA ZARAR TABLOSUNUN ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ .................784

6.2.3. NET PARASAL POZİSYON KÂRI VEYA ZARARI ................................................784

6.2.4. NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ.........................785

6.2.5. KARŞILAŞTIRMALI FİNANSAL BİLGİLER ........................................................785

6.2.6. KONSOLİDE FİNANSAL TABLOLAR ..............................................................785

6.2.7. ENFLASYON MUHASEBESİNİN UYGULANDIĞI RAPORLAMA DÖNEMLERİNDE

 DÖNEM BAŞINDAKİ ERTELENMİŞ VERGİ TUTARININ HESAPLANMASI................786

6.3. YÜKSEK ENFLASYONUN SONA ERMESİ ................................................786

6.4. AÇIKLAMALAR.....................................................................................787

YEDİNCİ BÖLÜM

STANDARTLARIN KARŞILAŞTIRILMASI

EKLER .........................................................................................................795

Ek 1- Parasal Kıymetler ...................................................................................795

Ek 2- Parasal Olmayan Kıymetler....................................................................796

Ek 3- Reel Olmayan Finansman Maliyeti İhtiva Edebilen Kıymetler ...............797

Ek 4- Düzeltmeye Esas Tarihler.......................................................................798

İçindekiler 23

Ek 5- Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) .................................................... 800

Ek 6- Yİ-ÜFE Düzeltme Katsayıları (Aralık 2023) ............................................. 801

Ek 7- Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)................................................................. 802

Ek 8- TÜFE Düzeltme Katsayıları (Aralık 2023) ............................................... 803

Ek 9- Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranları........................................................ 804

Ek 10- Bilanço Hesaplarının 31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi

 Muhasebe Süreci................................................................................. 805

Ek 11- Bilanço Hesaplarının 2024 ve Sonraki Dönemlerde Enflasyon Düzeltmesi

 Muhasebe Süreci................................................................................. 806

Ek 12- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hesaplarının 31.12.2023 Tarihli

 Enflasyon Düzeltmesi Muhasebe Süreci ............................................. 807

Ek 13- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Hesaplarının 2024 ve Sonraki

 Dönemlerde Enflasyon Düzeltmesi Muhasebe Süreci ........................ 808

Ek 14- Enflasyon Düzeltmesi ile İlgili Olarak 555 Sıra No.lu VUK Genel

 Tebliğinde Mükelleflerin Tercihine Bırakılan İhtiyari Durumlar .......... 809

Ek 15- Özsermaye Kalemlerinin Enflasyon Düzeltmesi .................................. 810

KAYNAKÇA................................................................................................. 811